Sorrento albo inny Doboszów – prowincjonalni marzyciele znad rzeki, której nie ma

Abstract

Już sam tytuł filmu Andrzeja Barańskiego z 1991 roku: Nad rzeką, której nie ma, kieruje uwagę w stronę krajobrazów utraconych. „Chłopacki raj”, który bohaterowie mają pożegnać wraz z wkroczeniem w dorosłość, ulokowany jest pośród zwyczajnych parkowych ławek i nieużywanych pomieszczeń gospodarczych, w miejscach, gdzie dobrze się pije i dobrze się marzy, w pewnym wyjątkowym miasteczku – miasteczku jak każde inne. Na pierwszy rzut oka historia Admirała, Atamana, Wodza i Paszy wpisuje się w model tradycyjnej coming of age story, skupionej wokół radości i rozczarowań młodzieńczego wieku. Nad rzeką, której nie ma unika jednak pułapek, na jakie narażony jest film gatunkowy, dystansując się w równym stopniu od dydaktyzmu, co od naiwnej nostalgii za „starymi dobrymi czasami”. Duża w tym zasługa przestrzeni – banalnej na pozór prowincji, która czasami ogranicza bohaterów, incydentalnie jednakże jawi się im jako wyśniona daleka kraina, gdzie spełniają się najgorętsze marzenia młodości. Plenery z filmu Barańskiego dyskretnie grają z pejzażową konwencją opowieści o dorastaniu, ani to w pełni ją utwierdzając, ani negując.