Abstrakt: | Kluczem do odnalezienia w treściach monet bitych w Kyzikos reakcji na spiętrzenie w prowincjach
małoazjatyckich Imperium problemów polityczno-militarnych w drugiej połowie III
wieku było skoncentrowanie się na tematyce emisji monet cesarza Floriana. Władca ten wyniesiony
został do purpury na ziemiach Azji Mniejszej i tam pozostawał w czasie swego krótkiego
panowania (276 rok). Bazy do rozważań dostarczył materiał obejmujący 787 jego aurelianów,
które pochodzą z 12 skarbów. Uzupełnieniem, które pozwoliło na doprecyzowanie wniosków, stał
się zbiór znanych jego 28 aureusów. Materiałem do retrospekcji i porównań był natomiast zbiór
46 374 srebrnych monet emitowanych za rządów Klaudiusza II, Kwintyllusa, Aureliana i Tacyta.
Zgromadzony materiał pozwolił na porównanie ujmowanej w procentach struktury typologicznej
monet Floriana powstałych w Kyzikos z tymi emitowanymi w innych ośrodkach, jak również
na wymierną ocenę specyfiki podejmowanych w imieniu cesarza tematów, podporządkowanych szerszym kategoriom tematycznym, co uwypukla porównanie ich hierarchii w mennictwie Floriana
oraz jego poprzedników.
Analiza ilościowa zawartości skarbów, obejmujących srebrne monety Floriana, oraz zestawień
jego monet złotych przekonuje, że w 276 roku mennica cesarska w Kyzikos pracowała
intensywnie. Dowodzi tego wysoki procentowy udział wybitych w niej monet: ponad 14% masy
srebrnych i ponad 15% wszystkich — i złotych, i srebrnych — przebadanych numizmatów
Floriana. Ponadto trzeba mieć na względzie stosunkowo niską reprezentację monet z ośrodków
wschodnich — w tym z Kyzikos — w znaleziskach z terenów zachodnich i naddunajskich państwa
rzymskiego. To tym bardziej objaśnia, że mylące jest wrażenie małej aktywności tego ośrodka za
rządów Floriana w porównaniu z innymi mennicami: Siscii (ponad 30%) i Rzymu (ponad 30%).
Dodatkowo, w kontekście bezpośredniej kontroli cesarza nad Azją Mniejszą stwierdzić trzeba, że
Kyzikos była mennicą wiodącą, jeśli chodzi o odzwierciedlenie w treściach monetarnych zasadniczych
problemów rządów Floriana. Problemy te określono w trzech lansowanych tam tematach:
concordia militvm, conservator avg, victoria ghottica (sic!).
W treściach emisji monetarnych z Kyzikos pozornie nie oddano podstawowego problemu,
z którym mierzył się Florian: konieczności podjęcia rozprawy z zagrażającym panowaniu rywalem
Probusem. Starano się, rejestrując imię Floriana w roli panującego, obudować wokół niego aurę
wielkości, tworzonej przez jego moc zwyciężania i odniesione sukcesy militarne (temat victoria
Gothica ilustrowany sylwetkami bogini Wiktorii i jeńca, a także przedstawienie Wiktorii wręczającej
wieniec cesarzowi na monetach podejmujących wątek concordia militum), oraz eksponować
otaczającą go boską protekcję (bóg Sol na monetach głoszących ideę conservator Augusti). Tylko
sygnalnie natomiast poruszono sprawę wojen z zewnętrznym wrogiem (victoria Gothica).
W ten sposób ukazano główne zadania, jakie miał podjąć nowo wyniesiony cesarz. W sferze
odzwierciedlonej w inicjatywach numizmatycznych pierwszym zadaniem było zgłoszenie
praw do władzy (rejestracja imienia władcy), drugim zaś — zyskanie poparcia armii (concordia
militum). Frapująca jest zwłaszcza jednorodność tematyczna aurelianów z Kyzikos, głoszących
jeden temat: concordia militum. Faktycznie dominował on na emisjach z małoazjatyckiej mennicy
(90% uwzględnionych w statystyce złotych i srebrnych numizmatów z Kyzikos), stanowił główny
motyw w mennictwie Floriana w tej części wyobrażeń namonetnych, która inspirowana była oczekiwaniami
i programem cesarza. Temat ten, ale też jego nowatorskie rozwinięcie w ikonografii
(Wiktoria ofiarująca wieniec imperatorowi) nadaje indywidualistyczny rys całemu mennictwu tego
władcy. Zdominowały je dążenia do zyskania wsparcia armii. Aż 24% egzemplarzy wszystkich
srebrnych monet Floriana stanowią bowiem monety należące do kategorii „motywy wojskowe”.
Owe skromne tematycznie emisje wyznaczają „perspektywę małoazjatycką” postrzegania
kondycji Imperium Rzymskiego w 276 roku. Owszem, treści propagowane na monetach pozostają
w kręgu spraw lokalnych, jednak — ponieważ wiążą się z walką o władzę imperialną i dotyczą
osoby cesarza — dotykają też problemów ogólnopaństwowych w ich zasadniczych płaszczyznach:
relacji cesarza z wojskowymi oraz starań o podniesienie prestiżu władzy imperialnej. |