Compound nouns and phrasal nouns in English and Polish

Abstract

Niniejsza monografia omawia procesy tworzenia rzeczowników złożonych oraz zestawień, koncentrując się na zjawiskach współdziałania oraz rywalizacji pomiędzy tymi procesami w języku polskim i angielskim. Zestawienia analizowane w pracy składają się z połączeń rzeczownika z przymiotnikiem klasyfikującym (np. ang. electrical engineer, hard disk, pol. inżynier budowlany, zimowe opony), zestawień rzeczownikowych o strukturze współrzędnej (np. torba-worek, kelner-barman) oraz połączeń rzeczownikowych o strukturze podrzędno-nadrzędnej (ang. women’s college, pol. dom studenta). Przedstawiono ograniczenia dotyczące tworzenia złożeń właściwych w języku polskim. Do podziału złożeń oraz zestawień na podklasy zastosowano klasyfikację compositów, którą zaproponowali włoscy językoznawcy S. Scalise i A. Bisetto. Główny nacisk położono na podkreślenie hybrydowego charakteru zestawień, wykazujących zarówno cechy konstrukcji składniowych, jak też jednostek leksykalnych. Przedstawiono trudności w ścisłym odgraniczeniu złożeń właściwych od leksemów frazowych (tj. zestawień) oraz w rozróżnianiu podtypów leksemów frazowych (wykazujących mniejsze lub większe podobieństwo do regularnych struktur składniowych). Omówiono zwięźle zjawisko uniwerbizacji w języku polskim. Analizy teoretyczne zostały przeprowadzone w ramach teorii morfologii konstrukcji (ang. Construction Morphology) sformułowanej przez G. Booija. Teoria ta, w której zaadoptowano założenia gramatyki konstrukcji (ang. Construction Grammar) do analizy struktury wewnętrznej wyrazów, była stosowana do tej pory głównie w opisie morfologii języków germańskich oraz romańskich. W niniejszej pracy zaproponowano schematy konstrukcyjne dla wybranych typów złożeń i zestawień w polszczyźnie i angielszczyźnie. Zastosowano mechanizm zjednoczenia schematów konstrukcyjnych (ang. schema unification) dla przedstawienia wewnętrznej struktury formacji interfiksalno-sufiksalnych. Wykazano, że model morfologii konstrukcji jest szczególnie przydatny w badaniu zjawisk z pogranicza składni i słowotwórstwa, takich jak rywalizacja pomiędzy złożeniami i zestawieniami. Chociaż materiał językowy analizowany w pracy pochodzi głównie z języka polskiego oraz angielskiego, uwzględniono dane z innych języków indoeuropejskich. Rozważania teoretyczne zostały poparte licznymi przykładami wybranymi z obszernych korpusów językowych, takich jak Corpus of Contemporary American English (COCA) oraz Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP).