Portrety Elżbiety z Branickich Sapieżyny w paszkwilach obyczajowych i politycznych

Abstract

Elżbieta z Branickich Sapieżyna, po drugim mężu nazywana wojewodzicowąmścisławską, należała do grona najbardziej znanych i wpływowycharystokratek doby stanisławowskiej. Jej aktywny udział w życiu publicznymoraz zainteresowanie polityką były ukierunkowane przede wszystkim na zapewnienienajbliższym członkom swego rodu, a także jego szlacheckiej klientelistanowisk, pieniędzy oraz wpływów1. Podejmowanie skutecznych działańumożliwiał magnatce majątek odziedziczony po drugim mężu, Janie Sapieżez linii kodeńskiej2, a jeszcze bardziej pomocny w tym względzie okazał się jejromans ze Stanisławem Augustem, zapoczątkowany w okresie bezkrólewia3.Ze względu na znaczący wpływ wojewodzicowej na decyzje politycznePoniatowskiego oraz jej intymne kontakty z władcą nie może zaskakiwać fakt,iż sama arystokratka oraz podejmowane przez nią działania stały się przedmiotemataków ludzi pióra – najczęściej, co zrozumiałe, anonimowych4. Badaczezwracali już uwagę, że Sapieżyna została dość brutalnie oceniona przez literatówdoby stanisławowskiej, zwłaszcza w okresie Sejmu Wielkiego.