W poszukiwaniu kryterium rozgraniczającego zakres zastosowania statutu personalnego i statutu kontraktowego

Abstract

Wydawać by się mogło, że zakresy zastosowania statutów personalnego i kontraktowego są tradycyjnie wytyczone. W obowiązującej polskiej ustawie Prawo prywatne międzynarodowe [dalej: p.p.m.] odrębne normy poświęcono prawu właściwemu dla oceny statutu personalnego osób prawnych (art. 9 § 2 p.p.m.) oraz prawu właściwemu dla oceny zobowiązań umownych (art. 25—29 p.p.m.). Podobnie rzecz się ma z regulacjami zawartymi w projekcie nowej polskiej kodyfikacji prawa prywatnego międzynarodowego [dalej: projekt p.p.m.]. Oceniając na przykład ważność kontraktu, część problemów będziemy analizować przez pryzmat statutu personalnego (np. prawidłowość reprezentacji osoby prawnej), a część (np. dopuszczalność klauzul regulujących prawa i obowiązki stron) przez pryzmat statutu kontraktowego. Nie o tym jednak ma traktować niniejszy artykuł. Nie będzie w nim też poruszana kwestia łączników, za pomocą których wyznaczamy oba statuty. Celem artykułu jest próba odnalezienia kryterium, które pozwoliłoby na zakwalifikowanie danego stosunku prawnego jako zobowiązania umownego bądź podlegającego ocenie w świetle reguł statutu personalnego. Z punktu widzenia krajowych regulacji kolizyjnych chodzi o wykładnię norm, wyznaczających statut personalny osób prawnych, a w szczególności sformułowań określających zakres tych norm, a więc klasyczny zabieg kwalifikacji. Z punktu widzenia konwencji rzymskiej natomiast chodzi o wykładnię normy art. 1 ust. 2 lit. e, wyłączającej spod zakresu zastosowania konwencji kwestie z dziedziny prawa spółek, stowarzyszeń i osób prawnych. Wydaje się zresztą, że zarówno patrząc na problem od strony konwencji rzymskiej, jak i większości krajowych regulacji statutu personalnego, kiedy oceniamy dany stosunek prawny, mamy praktycznie do czynienia z alternatywą — albo poddamy go ocenie statutu kontraktowego, albo statutowi personalnemu. Nie ma tu miejsca na „ziemię niczyją”. Szczególnie dobrze to widać w prawie amerykańskim czy szwajcarskim.