Identyfikacja i kształtowanie się tożsamości młodzieży - aspekty teoretyczne i przyczynki empiryczne

Abstract

Tekst ten dedykuję Panu Profesorowi Andrzejowi Radziewiczowi‑Winnickiemu z okazji Jego Jubileuszu. Dotykam w nim kwestii, które od lat porusza Profesor w Swym trudzie pedagogicznym i pisarskim. Zapisem tym chcę jedynie wzmocnić wagę Jego kierunku myślenia i poszukiwań. W literaturze przedmiotu znaleźć można różne punkty widzenia, aspekty postrzegania identyfikacji jako określonej kategorii psychologicznej, socjologicznej bądź pedagogicznej. Przeglądu sposobów ujmowania identyfikacji dokonuje Profesor Andrzej Radziewicz‑Winnicki. Szczególną zasługą Profesora w tym względzie jest to, że jako pierwszy w latach 70. XX wieku zaproponował postrzeganie identyfikacji jako kategorii stricte pedagogicznej. Sposób rozumienia omawianego zjawiska jest w Jego ujęciu ściśle związany z tradycyjną teorią wychowania, postulującą prowadzenie celowej, świadomej i intencjonalnej działalności wychowawczej w grupach społecznych różnego typu. Do problematyki identyfikacji powrócił Profesor Andrzej Radziewicz‑Winnicki po latach: „[…] poszukując nowych mechanizmów edukacyjnego integrowania wielu kultur (wzorów, norm, wartości), być może warto zwrócić baczną uwagę na rolę i znaczenie mechanizmów identyfikacyjnych w kreowaniu tożsamości wychowanka”. Wpływ na wskrzeszenie — jak pisze — „prowadzonych przed laty dywagacji w nowym kontekście zmiany społecznej miał przede wszystkim wzgląd na praktyczno‑społeczną implikację zagadnienia oraz wzgląd natury naukowo‑poznawczej, a także przekonanie autora, że procesy identyfikacyjne (identyfikacji społecznej) należą do tej sfery rzeczywistości, o której wiedza społeczna jest skromna”. Problemy związane z procesem identyfikacji, będące przedmiotem badań nauk społecznych, przeniesione na grunt pedagogiki powracają także w najnowszym dziele Jubilata — w podręczniku pedagogiki społecznej, w którym oprócz przywoływanych poprzednio ujęć Profesor przedstawia czynnikową systematyzację głównych przyczyn i problemów warunkujących powstanie procesów identyfikacyjnych, planowanie działań społecznych i pedagogicznych oraz socjotechniczne dyrektywy sprawcze.