The Meaning of constructions : the Cognitive denial of the lexicon-syntax division

Abstract

Niniejsza praca poświęcona jest analizie konstrukcji gramatycznych w ramach kognitywnego modelu Gramatyki Konstrukcji (Construction Grammar). Celem pracy jest wykazanie, że tradycyjny podział na leksykon i składnię (oraz na wyrazy leksykalne i funkcyjne) podany w wątpliwość w wielu najnowszych modelach językoznawczych, jest nadal aktualny i nie musi być sprzeczny z założeniami językoznawstwa kognitywnego. Opracowanie rewiduje przesłanki, którymi kierują się obecnie językoznawcy odrzucający podział na leksykon i składnię. Jedną z tych przesłanek, którą kwestionuje niniejsze opracowanie, jest rozmycie granic między leksykonem i składnią. Ważnym argumentem przemawiającym za odrzuceniem podziału są spostrzeżenia płynące z kognitywnych analiz konstrukcji gramatycznych, które wskazują na zdolność schematycznych konstrukcji do wyrażania złożonych i bogatych treści semantycznych. Takie zdolności semantyczne są sprzeczne z przyjętą charakterystyką form funkcyjnych, w myśl której formy te są ubogie w znaczenia albo wręcz ich pozbawione, ponieważ ich głównym zadaniem jest spełnianie funkcji gramatycznych. W ostatnich latach, autorzy wielu opisów konstrukcji gramatycznych przekonywali, że konstrukcje gramatyczne mają właśnie znaczenia typowe dla wyrazów leksykalnych. Niniejsza praca skupia się na szeregu konstrukcji gramatycznych i wykazuje, że najnowsze analizy konstrukcji, takich jak „x’s way” czy „time away,” przypisywały im przesadnie bogate znaczenia. Powtórna analiza zachowania tych form skłania do wniosku, że zawartość semantyczna konstrukcji jest dokładnie tak uboga i schematyczna, jak przewiduje to tradycyjna charakterystyka wyrazów funkcyjnych, podczas gdy bogate znaczenia obserwowane w ostatnich analizach są jedynie efektami pragmatycznymi wynikającymi ze specyfiki konkretnych kontekstów. Główna teza opracowania uzasadniona jest dyskusją o następującej strukturze. W rozdziałach 1 i 2, omówiony jest tradycyjny podział na leksykon i składnię, po czym przytoczone są argumenty autorów proponujących jego podważenie. Następnie dokonany jest przegląd cech odróżniających wyrazy leksykalne od funkcyjnych, przy założeniu, że znaczna liczba różnic między tymi grupami wskazuje na prawdziwość podziału na leksykon i składnię. Rozdział 3 zawiera krótkie opisy konstrukcji, z których kilka było już wcześniej analizowanych w literaturze kognitywno‑lingwistycznej. Niniejsza analiza dowodzi jednak, że konstrukcje nie wykazują się wyjątkowo bogatymi znaczeniami przypisywanymi im w dotychczasowych opracowaniach. W rozdziałach 4 i 5 przedstawione są dwie konstrukcje (t.j. manner of obtainment i x’s way), które opisane są pod kątem aspektualnej struktury ich znaczenia. Tutaj celem jest wykazanie, że treściwość konstrukcji nie wychodzi poza ramy możliwości złożeń schematów zdarzeniowych (event schemas). Rozdział 6 skupia się na przykładach sekwencji składniowych, które charakteryzują się wyjątkowo ciekawymi znaczeniami, dość nietypowymi dla skonwencjonalizowanych konstrukcji schematycznych, a zatem będącymi problemem dla głównej tezy opracowania. Jednak, zawarta w rozdziale analiza prowadzi do wniosku, że przedstawione przykłady nie są konstrukcjami gramatycznymi. Różnice między przypadkami omówionymi tutaj a konstrukcjami gramatycznymi pokazują, że formy, które na pierwszy rzut oka wydają się być wyjątkiem od reguły, w ostatecznym rozrachunku są jej potwierdzeniem.