In the Search of Self : Female Identity and Subjectivity in Doris Lessing's "To Room Nineteen"

Abstract

Niniejszy esej porusza tematykę tożsamości jednostki, a także, nawiązując do rozmaitych teorii literackich i krytycznych, podejmuje dyskusję dotyczącą różnych definicji i spojrzeń na to zagadnienie, zarówno w kontekście psychologicznym, jak i społeczno‑ kulturowym. Powtarzając za Kathryn Woodward, można powiedzieć, że tożsamość jest swego rodzaju konstruktem społeczno‑ kulturowym narzuconym jednostce przez dominująca prawa i regulacje oraz, częstokroć patriarchalny, system wartości (krytykowany chociażby przez Simone de Beauvoir, a reprezentowany przez metodologię Pierre’a Bourdieau), który z założenia nie pozostawia przestrzeni na jakiekolwiek odstępstwa od obowiązujących i ściśle określonych zasad. W nawiązaniu do historii bohaterki opowiadania Doris Lessing – To Room Nineteen – niniejszy tekst ma na celu zmodyfikowanie dotychczas istniejącego patriarchalnego pojęcia tożsamości jednostki poprzez przedstawienie wizerunku kobiety, która podejmuje wyzwanie walki o swoją niezależność, wolność wyboru i chęć pozostania sobą. Susan Rawlings staje się bowiem synonimem walki o zachowanie swej prywatnej tożsamości wolnej i niezależnej kobiety. Odrzucając uniwersalne wzorce, definicje i role – w szczególności matki i żony – narzucone jej przez społeczeństwo i kulturę, Susan podejmuje samotną walkę o zachowanie swej indywidualności oraz prywatnej przestrzeni, gdzie nie jest zmuszona odgrywać żadnych ról w Goffmanowskim teatrze codzienności, ani też zakładać teatralnych masek, które zacierają wszelkie ślady kobiecych uczuć, emocji i indywidualizmu. Kwestionując instytucję małżeństwa i predyspozycje kobiety do bycia matką, Susan stopniowo odkrywa inną, prywatną rzeczywistość, która nie uprzedmiotawia ani nie ogranicza kobiety, lecz przeciwnie – daje jej możliwość ekspresji swych pragnień i posiadania tożsamości zgodnej z jej własnym „ja”. Przekraczając granice wyznaczone przez kulturę i społeczeństwo, bohaterka odnajduje sens własnego istnienia. Mimo że tytułowy pokój numer 19 staje się swoistą oazą szczęścia i samotności, która oferuje Susan możliwość ujawniania swej prawdziwej i pożądanej tożsamości oraz gwarantuje jej bezcenną anonimowość, społeczeństwo i kultura narzucają jej także swój model tożsamości, który z upływem czasu staje się jej brzemieniem i doprowadza ją stopniowo do (auto)destrukcji. W świetle metodologii Julii Kristevej, znacząca staje się zatem koncepcja abiektu, a także pojęcie sfery semiotycznej oraz symbolicznej, która umożliwia przedstawienie jeszcze jednej dychotomii – relacji między umysłem a ciałem kobiety, a w konsekwencji między prywatną (prawdziwą) a społeczną (narzuconą i dlatego też teatralną) tożsamością. Czy możliwe jest zatem funkcjonowanie w dwóch światach naraz? Czy owa dychotomia tożsamości może doprowadzić do sytuacji, w której, pozostając prywatnie sobą, w sensie społecznym będziemy jednocześnie kimś zupełne innym?