Litwin jako zagadka : eseje Tomasa Venclovy

Abstract

"Co mnie najbardziej ujmuje w esejach Tomasa Venclovy, czy to czytanych po polsku, czy po angielsku, to niechęć do przyjmowania postawy oskarżycielskiej. Jeśli Venclova miałby kogoś oskarżać, to zawsze najwyżej samego siebie. Albo samego siebie jako Litwina. I na tym lista dozwolonych oskarżeń się kończy. To pouczające i budujące. Venclova gotów jest nawet zgodzić się na psychologiczną odpowiedzialność zbiorową, wierząc w naród jako organizm, biorąc osobistą odpowiedzialność za wszystko, co litewskie, a złe i jest w tym gest na poły mistyczny, a na poły pokorny, przez wielu odrzucany albo rozumiany jako prowokacja. Sparafrazuję na koniec słowa prymasa Hlonda, które cytowałem na początku: Odnoszę wrażenie, że — enigmatyczna czy nie — dusza Tomasa Venclovy, z gruntu łagodna, nie jest zdolna do bluźnierstwa, a kto ją do bluźnierstwa wykrzywia, dopuszcza się potwornej perwersji. Tomas Venclova jest wieszczem w najbardziej tradycyjnym rozumieniu tego słowa, z Poetyki rodem, a nie z Dziadów. Nie wieszczy poprzez proroctwa. Przez bycie zagadką wieszczy".