Abstract: | Polska od kilkunastu lat wraz z procesem transformacji społecznej, gospodarczej
i politycznej, przechodzi proces decentralizacji, polegający między innymi na przejmowaniu
od władz centralnych części kompetencji dotyczących zaspakajania podstawowych potrzeb
społecznych przez lokalną i regionalną władzę samorządową. Wśród wielu dziedzin, jakie
znalazły się w zakresie podejmowanych przez władze samorządowe działań, obok niektórych
zadań z zakresu edukacji, zabezpieczenia społecznego, opieki zdrowotnej i wielu innych,
znajduje się polityka rozwoju. Polityka ta prowadzona jest, a przynajmniej być powinna,
niezależnie od wielkości obszaru, jaki dana jednostka terytorialna obejmuje. Dlatego zarówno
samorządowe władze gmin, powiatów, jak i regionów, prowadzą niezależną politykę rozwoju.
Przesilenie społeczno-politycznego przełomu lat osiemdziesiątych
i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku doprowadziło również do gwałtownego wzrostu
oddolnej aktywności społecznej, prowadzącej do intensywnego przyrostu różnego rodzaju
stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych. Organizacje społeczne, nazywane również
organizacjami pozarządowymi, skupiające aktywne jednostki funkcjonujące w danej
zbiorowości, podejmujące wielorakie działania na rzecz swoich członków, większych grup
społecznych, bądź też dla tzw. dobra wspólnego, a nie będące jednocześnie instytucjonalnie
zaangażowane w sprawowanie władzy lub podejmowanie decyzji politycznych, należą do
szeroko rozumianego społeczeństwa obywatelskiego. Tego typu organizacje pozarządowe,
pośród wielu sfer swej aktywności, podejmują również działania na rzecz rozwoju społecznogospodarczego.
Nowoczesne organizacje społeczne w swym działaniu wchodzą w skomplikowane
relacje z władzą publiczną różnego szczebla. Wynika to między innymi z nakładających się
sfer podejmowanych działań przez te organizacje i władze publiczne, co prowadzi często do
współpracy, bądź do realizacji tych działań przez NGOsy w imieniu władz publicznych, ze
środków przekazanych organizacjom pozarządowym przez te władze. Organizacje te,
wywodząc się ze środowisk lokalnych i prowadząc swą działalność bezpośrednio
w społeczeństwie, są posiadaczami specyficznej wiedzy dotyczącej rzeczywistych potrzeb
społecznych, stając się tym samym wartościowym źródłem informacji dla decydentów.
Włączanie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego przez władze publiczne
w planowanie polityki lub opracowywania konkretnych działań podejmowanych na rzecz
danej społeczności, jest przejawem traktowania ich jako partnerów w dialogu obywatelskim.
6
Dialog taki zakłada poszukiwanie rozwiązań politycznych konkretnych kwestii w drodze
konsensusu, pomiędzy władzą publiczną a szeroką reprezentacją pozarządowych organizacji
społecznych, charytatywnych, ekologicznych gospodarczo-biznesowych, kulturalnosportowych,
szkoleniowo-edukacyjnych itp. Dialog tego rodzaju prowadzony jest również na
różnych poziomach w zakresie polityki rozwoju lokalnego czy regionalnego, a także
ogólnokrajowego.
Szczególne znaczenie dla prowadzenia polityki rozwoju społeczno-gospodarczego
w Polsce, przyniósł proces integracji z Unią Europejską, którego zwieńczeniem było
przyjęcie naszego kraju w struktury Wspólnoty w maju 2004 roku. Akcesja do struktur
europejskich przyniosła Polsce możliwość korzystania ze środków, jakie Unia Europejska
przeznacza w ramach Funduszy Strukturalnych na kompensację różnic w rozwoju społecznogospodarczym
w poszczególnych regionach Wspólnoty. Wejście Polski do UE spowodowało,
iż Województwo Śląskie jako region stało się podmiotem polityki spójności Unii. Daje to
możliwość projektowania polityki rozwoju regionalnego Województwa Śląskiego,
borykającego się z wieloma problemami natury społeczno-gospodarczej, w oparciu
o Fundusze Strukturalne, przy zachowaniu zasad z tym związanych. Dotacje jakie można
uzyskać z budżetu Unii Europejskiej są jedyną szansą dla bardzo ograniczonych w swych
możliwościach finansowych polskich regionów na podjęcie strukturalnych działań
rozwojowych. Standardy prowadzenia działań i podejmowania decyzji politycznych w Unii
zakładają szeroką partycypację organizacji pozarządowych w planowaniu strategicznych
założeń polityki rozwoju, jak i uczestnictwa w konkretnych projektach finansowanych ze
środków pomocowych Unii. Zasady realizacji polityki rozwoju regionalnego w oparciu
o Fundusze Strukturalne obligują władze publiczne do szerokich konsultacji społecznych
w zakresie podejmowanych działań. Konsultacje takie mogą być przykładem realizacji
koncepcji dialogu obywatelskiego.
Rozprawa ta ma na celu określenie znaczenia jakie dialog obywatelski, czyli szeroka
partycypacja organizacji społeczeństwa obywatelskiego, wywiera na kształtowanie polityki
rozwoju regionalnego w Województwie Śląskim. Zainteresowanie autora budzi również
wpływ jaki na rozwój tej partycypacji ma realizacja w regionie polityki spójności Unii
Europejskiej.
Praca ta składa się z dwóch części, z których pierwsza odnosi się do zagadnień
teoretycznych, opisujących z jednej strony podstawy definicyjne pracy, a z drugiej strony
rozwój i obecny stan znaczących ze względów definicyjnych relacji i instytucji społecznych.
Na część pierwszą składają się trzy rozdziały. Pierwszy z nich charakteryzuje pokrótce
7
najistotniejsze, ze względu na potrzeby tej pracy, teorie dotyczące społeczeństwa
obywatelskiego. Odnosi się on do relacji jakie zachodzą pomiędzy tymże społeczeństwem
obywatelskim, a władzą publiczną i tzw. społeczeństwem gospodarczym, gdzie to ostatnie
reprezentowane jest przez przedstawicieli świata produkcji, finansów i biznesu. Jest to krótki
i niepełny przegląd najbardziej podstawowych koncepcji opracowanych w historii myśli
społecznej, podejmujących próbę charakterystyki tego, czym jest społeczeństwo obywatelskie
i jaka jest jego rola w stosunku do innych elementów życia społeczno-politycznego, Jego
celem jest przedstawienie jak ewaluowało postrzeganie koncepcji społeczeństwa
obywatelskiego w zależności o momentu historycznego, ale również w zależności od
przyjętych przez poszczególnych teoretyków założeń społeczno-ideologicznych. Założeniem
autora było przedstawienie podstawowych zagadnień tych koncepcji teoretycznych nie zaś
dokładana ich analiza, gdyż mają one stanowić jedynie teoretyczne wprowadzenie do
omawianych w dalszych rozdziałach zagadnień. W tym miejscu przytoczone są również
współczesne koncepcje społeczeństwa obywatelskiego, jak i rola jaką przypisują one
funkcjonującym w jego zakresie organizacjom pozarządowym. Szeroko pojęte organizacje
pozarządowe są niezbędnym elementem funkcjonowania dialogu obywatelskiego, stąd też
konieczna jest, jak się wydaje, prezentacja sposobu ich postrzegania, jak i definiowania ich
roli i zadań. Wskazuje się również na znaczenie, jakie dla rozwoju organizacji
pozarządowych jak i dla zwiększenia ich znaczenia w kształtowaniu polityki na różnych
szczeblach jej prowadzenia odgrywa proces decentralizacji sprawowania władzy.
Rozdział drugi zawiera podstawy teoretyczne potrzebne do zdefiniowania czym jest
dialog obywatelski, którego źródeł należy szukać w koncepcjach demokracji deliberatywnej,
demokracji partycypacyjnej, czy też demokracji konsensualnej. Przedstawione są tam
przyczyny, z powodu których tradycyjny, biurokratyczny sposób sprawowania władzy stał się
nieefektywny, co doprowadziło do potrzeby poszukiwania partnerskiego modelu zarządzania
publicznego, jako formy skutecznego zaspakajania potrzeb społecznych, przez władzę
publiczną. Wskazano na najnowsze tendencje pozyskiwania legitymizacji działań i decyzji
władz publicznych, odwołującej się do szerokiej opinii publicznej w dobie społeczeństwa
informacyjnego. W rozdziale drugim przedstawiony jest również rozwój dialogu społecznego
jako poprzedzającego koncepcje dialogu obywatelskiego, wypracowującego metody i zasady
podejmowania dialogu władzy publicznej z partnerami społecznymi. Rozwój dialogu
społecznego swoją dynamikę zawdzięcza regulacjom wprowadzonym przez instytucje
Wspólnoty Europejskiej, która to organizacja wprowadziła konsultacje z partnerami
społecznymi do podstawowych zasad swojego funkcjonowania, stosując ją szeroko
8
w praktyce podejmowania decyzji o znaczeniu społeczno-gospodarczym. Unia Europejska
wypracowała standardy prowadzenia dialogu społecznego, które obowiązują jej członków
w tym Polskę. Rozwój dialogu społecznego w Polsce, którego historyczne początki sięgają lat
osiemdziesiątych, stanowił podstawę do stworzenia klimatu umożliwiającego wprowadzenie
dialogu obywatelskiego do praktyki sprawowania władzy. W ramach dialogu społecznego
wypracowane zostały mechanizmy prowadzenia konsultacji, które stały się podstawą do
włączania szerszego zakresu przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego do procesu
konsensualnego mechanizmu legitymizacji działań władz publicznych. Zakończenie tego
rozdziału stanowi omówienie koncepcji dialogu obywatelskiego. Wskazuje się tam na źródła
tej koncepcji, których bezpośrednio należy poszukiwać w dokumentach programowych Unii
Europejskiej, a w szczególności w European Governance - A White Paper, gdzie określa się
standardy konsultacji działań i decyzji politycznych podejmowanych przez instytucje
Wspólnoty z szeroko pojętymi przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego.
W późniejszym okresie standardy te stały się promowaną zasadą funkcjonowania władz
publicznych w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Kolejne fragmenty tego rozdziału
odnoszą się do rozwoju idei, jak i praktycznego wprowadzania dialogu obywatelskiego jako
metody sprawowania władzy przez władze publiczne w Polsce. Niezwykle krótka, ale dosyć
dynamiczna historia wprowadzania tej koncepcji do polskich realiów podejmowania decyzji
politycznych jest bezpośrednio związana z akcesją naszego kraju do struktur Unii
Europejskiej i wynikającą z tego potrzebą dostosowania standardów prawno-politycznych do
stosowanych w tym zakresie rozwiązań preferowanych we Wspólnocie. Zasada partnerstwa
społecznego, stojąca w bezpośrednim związku z praktyką dialogiem obywatelskiego, jest
jedną z generalnych zasad polityki spójności UE, co zmusza wszystkie kraje członkowskie
zainteresowane pomocą ze środków Funduszy Strukturalnych do realizowania tejże zasady,
między innymi poprzez prowadzenie szerokich konsultacji społecznych w zakresie
projektowania i wdrażania planów i strategii polityki rozwoju danego kraju.
Ostatni rozdział pierwszej części tej rozprawy poświęcony jest możliwościom
kreowania i realizowania polityki rozwoju regionalnego w Województwie Śląskim. Aby
scharakteryzować kierunki rozwoju polityki regionalnej i podejmowane w jej zakresie
działania zmierzające do poprawy warunków społeczno-gospodarczych Województwa
Śląskiego, przedstawiono z jednej strony podstawowe pojęcia dotyczące zasad polityki
regionalnej, jak i regionu, jako podmiotu tejże polityki. Określono również jakie warunki
winien spełniać region, aby mógł prowadzić samodzielnie efektywną politykę rozwoju.
Przedstawiono także krótką charakterystykę procesu decentralizacji systemu sprawowania
9
władzy w Polsce. Proces ten, rozpoczynający się od pierwszej reformy administracyjnej
z 1990 roku wprowadzającej pierwszy stopień samorządu terytorialnego, jak i ograniczony
w swych możliwościach samorząd regionalny, aż po reformę administracji z roku 1998,
wprowadzającej trzystopniowy model samorządu terytorialnego, doprowadził do powstania
16 dużych regionów, z uprzednich 49 województw, które wyposażone są w możliwość
podejmowania działań w zakresie kształtowania polityki regionalnej. Województwo Śląskie,
jako podmiot polityki regionalnej, tworzyło i realizowało programy strategiczne zmierzające
do poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej, bądź projektujące działania zakładające taki
rozwój. Aby przedstawić nowe warunki rozwoju regionalnego w dobie członkostwa Polski
w Unii Europejskiej scharakteryzowano dynamikę rozwoju idei spójności społecznogospodarczej
Wspólnoty. Opisano zasady stosowania polityki strukturalnej Unii, która to
polityka stanowi dla Polski i Województwa Śląskiego podstawowe wyzwanie i szansę
rozwoju z uwagi na środki, jakie są na nią przeznaczone. W tej części rozdziału opisano
również zasady, cele i priorytety stosowania instrumentów polityki strukturalnej, jakimi są
Fundusze Strukturalne i inne narzędzia finansowe przeznaczone na finansowanie działań
prorozwojowych w państwach członkowskich Wspólnoty. Wśród generalnych zasad polityki
strukturalnej wymienić należy zasadę partnerstwa, stanowiącą o konieczności włączania
przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego do prac nad projektowaniem działań, których
finansowanie ma pochodzić ze środków Wspólnotowych. Opisano w tym miejscu
poszczególne fundusze, które stanowią, bądź staną się podstawowym źródłem finansowania
działań prorozwojowych, podejmowanych również w Województwie Śląskim.
Przedstawienie zasad finansowania działań z Funduszy Strukturalnych, jak i celów polityki
strukturalnej, czy inaczej polityki spójności Wspólnoty, pozwoliło scharakteryzować podjęte
przez stronę Polską działania zmierzające do absorpcji środków pochodzących z tego źródła.
Działania te przejawiały się głównie w tworzeniu dokumentów strategicznych
i programowych dotyczących koncepcji rozwoju kraju, a także rozwoju regionalnego.
Tworzone dokumenty musiały odpowiadać wymaganiom i standardom Unii Europejskiej, co
między innymi przejawiało się w prowadzeniu konsultacji społecznych w trakcie ich
projektowania. Jak też określenia roli i funkcji jaką przedstawiciele społeczeństwa
obywatelskiego będą odgrywali w kształtowaniu decyzji politycznych z zakresu rozwoju
regionalnego, a także możliwości i zasad ich uczestnictwa w projektach finansowanych ze
środków przeznaczonych na politykę spójności UE. W tej części rozdziału przedstawiono
również dokumenty strategiczne opracowane przez władze Województwa Śląskiego, których
10
zapisy były formułowane również z uwzględnieniem możliwości rozwoju jakie stanęły przed
tym regionem w związku z integracją Polski z Unią Europejską.
Druga, praktyczna część tej rozprawy składająca się z czterech rozdziałów
i podsumowania badań, zawiera przedstawienie założeń metodologicznych i podjętych
procedur badawczych. Rozdział czwarty rozprawy, a jednocześnie pierwszy części
praktycznej, stanowi omówienie metodologicznych założeń podjętych badań. W rozdziale
tym przedstawiono jej przedmiot, ogólne i szczegółowe cele pracy, jak i główne pytania
badawcze. Przedstawiono również wybrane metody i techniki badawcze, którymi
posługiwano się w procesie pozyskiwania i analizowania danych. Wśród stosowanych
w badaniu metod badawczych znalazł się wywiad swobodny, czy też inaczej pogłębiony
i analiza treści dokumentów. W przeprowadzonych wywiadach zwrócono się o opinie do
przedstawicieli aktorów dialogu społecznego funkcjonujących w ramach Śląskiej
Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego, jak i do aktorów dialogu obywatelskiego
prowadzonego w Województwie Śląskim w zakresie polityki rozwoju regionalnego. Zapisy
wytypowanych do badania dokumentów analizowano pod kontem zawartych w nich treści
dotyczących funkcjonowania dialogu obywatelskiego w zakresie polityki regionalnej.
W rozdziale tym przedstawiono również dobór próby badawczej jak i przebieg
poszczególnych etapów badań.
Kolejne trzy rozdziały części badawczej przedstawiają analizę materiału badawczego.
Aby poznać opinie przedstawicieli pozarządowych organizacji społecznych, gospodarczobiznesowych,
stowarzyszeń samorządowych, instytucji powołanych do prowadzenia działań
na rzecz rozwoju regionalnego, a także różnego rodzaju instytucji publicznych
odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki,
zmierzających do zwiększenia rozwoju społeczno-gospodarczego Województwa Śląskiego,
na temat wzajemnych relacji szeroko pojętych organizacji społeczeństwa obywatelskiego,
a władzą publiczną w zakresie tej polityki, przeprowadzono wywiady pogłębione
z przedstawicielami wyżej wspomnianych typów organizacji i instytucji. Podobne wywiady
zostały przeprowadzone z obserwatorami sceny społeczno-politycznej niezaangażowanymi
bezpośrednio w tego typu relacje. Analizowany materiał zaprezentowano pod kątem opinii
respondentów na temat: poziomu otwartości władz publicznych na opinie organizacji
pozarządowych, oceny skuteczności, zaangażowania i motywów podejmowania konsultacji,
pozycji organizacji pozarządowych w procesie konsultacji, oceny standardów prowadzenia
konsultacji w krajach Unii Europejskiej i wpływu tych standardów na rozwój dialogu
obywatelskiego w Polsce, znaczenia Funduszy Strukturalnych dla rozwoju Polski
11
i Województwa Śląskiego, potrzeby łączenia się organizacji pozarządowych w większe
struktury dla zwiększenia swojego wpływu na władzę publiczną, jak również opinii na temat
prowadzonej w Polsce i w regionie polityki rozwoju regionalnego.
Opinie partnerów społecznych wchodzących w skład Śląskiej Wojewódzkiej Komisji
Dialogu Społecznego, zebrane w przeprowadzonych wywiadach, wśród których znaleźli się
przedstawiciele związków zawodowych, pracodawców i przedstawicieli władz publicznych,
zaprezentowano w rozdziale szóstym tej pracy. Dialog społeczny w tak zindustrializowanym
regionie jak Górny Śląsk, w sposób znaczący może wpływać na kształt podejmowanej
polityki regionalnej, a punkt widzenia jego aktorów będzie reprezentacją interesów
znaczących grup społecznych i grup interesu w tym regionie. Stanowiska respondentów
przedstawiono w odniesieniu do następujących tematów: znacznie śląskiej WKDS
w kształtowaniu polityki regionalnej Województwa Śląskiego, ocena efektywności
prowadzonego na Śląsku dialogu społecznego, powody zaangażowania władz publicznych
w dialog społeczny, ocena wpływu poszczególnych partnerów dialogu społecznego i ich
znaczenia dla kształtowania polityki regionalnej, ocena realizowanej polityki rozwoju
regionalnego w województwie.
Kolejny, siódmy rozdział poświęcony jest prezentacji analizy treści dokumentów.
Przedstawiono w nim trzy rodzaje dokumentów. Pierwszym rodzajem są Wspólnotowe
dokumenty prawno-polityczne odnoszące się do strategii i zasad prowadzenia polityki
rozwoju Unii Europejskiej, jak i poszczególnych państw członkowskich, a także zasad
realizowania projektów finansowanych z Funduszy Strukturalnych. Zwracano uwagę na
zawarty w nich sposób definiowania relacji organizacji pozarządowych z władzą publiczną,
zasad jakie powinny obowiązywać tych partnerów w procesie kształtowania założeń polityki
regionalnej i wdrażaniu jej działań. Informacje te pozwalają na charakterystykę standardów
Unii Europejskiej w zakresie współpracy władz publicznych z przedstawicielami
społeczeństwa obywatelskiego w dziedzinie prowadzenia polityki regionalnej, które to
standardy obowiązują wszystkie kraje członkowskie i ich regiony w tym Polskę
i Województwo Śląskie.
Drugi rodzaj dokumentów to strategie rozwojowe i dokumenty programowe władz
polskich stworzone po roku dwutysięcznym, czyli w momencie funkcjonowania nowych
jednostek administracyjnych, jakimi jest 16 regionów i w sytuacji zintensyfikowanych działań
związanych z akcesją Polski do struktur Wspólnoty Europejskiej. Wśród tych dokumentów
znajduje się Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2000-2006 i odnoszący się do
pierwszego okresu korzystania przez Polskę ze środków UE, przeznaczonych między innymi
12
na rozwój regionalny, Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006. Prezentowane tam są również
wyniki analizy najnowszego dokumentu strategicznego związanego z możliwością absorpcji
środków z Funduszy Strukturalnych na okres programowania 2007-2013, którym jest
Narodowa Strategia Spójności (Narodowa Strategia Ram Odniesienia) na lata 2007-2013.
Wyżej wspomniane dokumenty analizowane były pod kątem odwoływania się ich zapisów do
koncepcji partnerstwa i dialogu społecznego w kwestii programowania i podejmowania
działań dotyczących rozwoju kraju. Poszukiwano w nich odniesień i powodów jakie skłaniały
ich twórców do tworzenia zapisów obligujących władze publiczne, różnego szczebla do
nawiązywania relacji partnerskich z przedstawicielami organizacji pozarządowych
i prowadzenia konsultacji społecznych w zakresie prowadzenia działań zmierzających do
podniesienia stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego regionów.
Trzecim rodzajem dokumentów, który został poddany analizie były: Strategia
Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015 i jej nowelizacja wprowadzona w 2005
roku, czyli w momencie uzyskania pierwszych doświadczeń z faktycznego członkostwa
Polski we Wspólnocie, którym była Strategia Województwa Śląskiego na lata 2000-2020.
Kolejnym aktem poddanym analizie był dokument programowy projektujący działania
rozwojowe w województwie w oparciu o środki z Funduszy Strukturalnych UE, którym jest
Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013. Szczególny
charakter tego dokumentu wynika z faktu, iż projektuje on konkretne priorytety działań
rozwojowych w Województwie Śląskim w oparciu o Fundusze Strukturalne i w odróżnieniu
od np. Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 ma on
charakter specyficznie regionalny, a nie centralny, tworzony był również w regonie, a nie jak
to miało miejsce w przypadku poprzedniego okresu programowania, przez władze centralne.
Strategie rozwoju i dokumenty programowe Województwa Śląskiego były poddane analizie
w oparciu o analogiczne założenia, jak wymienione wyżej dokumenty opracowane na
poziomie państwa polskiego. Ich celem było określenie przypisywanej pozycji organizacjom
pozarządowym w procesie planowania i prowadzenia działań na rzecz rozwoju regionalnego,
sposobu włączania tych organizacji w proces decyzyjny i możliwości wyrażania ich opinii na
ten temat. Określano również powody, dla których regionalna władza publiczna deklarowała
chęć prowadzenia dialogu obywatelskiego w zakresie polityki rozwoju regionalnego.
Część praktyczną zamyka krótkie podsumowanie badań, zawierające zbiorcze
przedstawienie konkluzji wynikających z trzech omówionych powyżej rozdziałów
badawczych. W tym miejscu przedstawiono zestawienie wniosków dotyczących analizy
wywiadów pogłębionych dotyczących dialogu obywatelskiego w zakresie prowadzonej
13
polityki regionalnej w Województwie Śląskim, dialogu społecznego prowadzonego w ramach
Śląskiej Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego w odniesieniu do analogicznej
problematyki, jak i analizy treści dokumentów politycznych, strategicznych i programowych
opracowanych na poziomie Unii Europejskiej, Polski i Województwa Śląskiego.
Całość rozprawy zamyka Zakończenie, Bibliografia określająca podstawową
literaturę, która stanowiła bazę teoretyczną autora w trakcie opracowywania tej pracy i Aneks
zawierający Załączniki do pracy. Zakończenie jest próbą skonfrontowania założeń i pytań
badawczych opracowanych na podstawie teoretycznych podstaw tej pracy z wynikami
uzyskanymi w procesie badawczym. W tym miejscu dokonano próby odpowiedzi na
sformułowane w części metodologicznej pytania w oparciu o konkluzje wynikające
z przeprowadzonej analizy opinii respondentów zebranych w wywiadach i treści
dokumentów. Odpowiedź na wyżej wspomniane pytania stanowi podstawę weryfikacji
trafności założeń badawczych, jak i konkluzji dotyczących dalszego kształtowania się relacji
pomiędzy władzą publiczną, a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w zakresie
tworzenia i realizowania polityki regionalnej w Województwie Śląskim. |