| Abstrakt: | Przedstawiona w niniejszej pracy problematyka wpisuje się w obszar zainteresowań
edukacyjnych Państw Unii Europejskiej upowszechnienia nowych podstawowych
umiejętności i postaw. Przeprowadzone badania, wnioski końcowe i uogólnienia
skoncentrowane zostały na komputerowym wspomaganiu procesu kształtowania
umiejętności kluczowych uczniów szkół podstawowych, a ogólna struktura dysertacji
obejmuje część teoretyczną poruszanych zagadnień, część metodologiczną i część
dotyczącą analizy wyników przeprowadzonych badań i wniosków końcowych.
W rozdziale pierwszym przedstawiona została analiza pojęcia „umiejętności”, która
obejmuje przeszło sto pięćdziesięcioletnią cezurę czasową.
Rozdział drugi „Miejsce komputera w teoriach kształtowania umiejętności”
poświęcony został konstruktywistycznym i kognitywnym teoriom nauczania, które
zwracają uwagę na podstawy i znaczenie poszczególnych elementów procesu uczenia się
i kontekstu społecznego w stymulowaniu intelektualnego i emocjonalnego zaangażowania
uczącego się w przebieg tego procesu. W rozdziale tym przedstawione zostały również
teorie: uczenia się kulturowo-społecznego, uczenia się programowanego, równoległego
i rozproszonego modelu przetwarzania informacji, kształcenia wielostronnego.
Dopełnieniem przedstawionych teorii są opisane style uczenia się i nauczania.
Rozdział trzeci omawia problematykę rozróżnienia pojęć „kompetencje”
a „umiejętności” w Unii Europejskiej, ponieważ niektóre kraje w swoich systemach
edukacyjnych używają terminu „podstawowe” lub „kluczowe kompetencje” w kontekście
kształcenia ogólnego, zachowując termin „umiejętności” (ang. skills) dla kształcenia
zawodowego. Przeprowadzona w oparciu o „Podstawę Programową dla Sześcioletnich Szkół
Podstawowych i Gimnazjów” identyfikacja umiejętności kluczowych przedstawiona
została w rozdziale czwartym. Opisane zostały tu następujące umiejętności4:
- planowania, organizacji i oceny własnej nauki;
- komunikowania się;
- współdziałania w zespole;
- twórczego rozwiązywania problemów;
- wykorzystania informacji i posługiwania się technologią informacyjną;
- połączenia wiedzy z praktyką;
- rozwijania zainteresowań i sprawności umysłowych;
- rozwiązywania konfliktów.
Warto wspomnieć pomimo tego, że zapis o umiejętnościach kluczowych znajduje się
we wspomnianej Podstawie Programowej, o umiejętnościach tych nauczyciele często
zapominają, skupiając się tylko i wyłącznie na treściach nauczanego przedmiotu.
Z różnych względów jest to zrozumiałe, chociażby z braku dostępnych programów
nauczania przedmiotów, których treści kładą szczególny nacisk na rozwój tych
umiejętności.
Kolejny rozdział piąty poświęcony został charakterystyce sprzętu komputerowego
wykorzystywanego podczas kształtowania umiejętności kluczowych. Z kolei rozdział
szósty dotyczy metodycznych aspektów nauczania informatyki w klasach IV-VI.
Zaprezentowane kwestie związane są z wykorzystywaniem form i metod nauczania
informatyki, a także z systemem oceny i pomiaru umiejętności kluczowych na lekcjach
informatyki.
Przedstawiona w rozdziale siódmym koncepcja metodologiczna badań własnych
odnosi się do głównego problemu badawczego, który zawiera się w pytaniu: W jaki
sposób kształtowane na lekcjach informatyki umiejętności kluczowe pozwalają wpływać
na zwiększenie poziomu osiągnięć szkolnych? Sformułowanie głównego problemu
badawczego i problemów szczegółowych pozwoliło na dobór odpowiednich metod
badawczych. Główną zastosowaną metodą badań był naturalny eksperyment
pedagogiczny zakładający istnienie dwóch sytuacji różniących się między sobą
czynnikiem eksperymentalnym wprowadzonym do jednej z nich. Zastosowany został tutaj retest i posttest w identycznej postaci. Poza metodą główną, posłużono się również
metodą sondażu diagnostycznego, testem osiągnięć szkolnych, techniką socjometryczną,
obserwacją i analizą dokumentów, jako metodami i technikami uzupełniającymi.
W rozdziale ósmym scharakteryzowano teren badań i uwarunkowania związane
z kształtowaniem umiejętności kluczowych, a na podstawie przeprowadzonego sondażu
diagnostycznego dokonano szczegółowej charakterystyki badanego środowiska
szkolnego.
Rozdział dziewiąty poświęcony został analizie wyników naturalnego eksperymentu
pedagogicznego. Wnikliwa analiza jakościowa poparta została analizą statystyczną,
w której posłużono się testem t-Studenta.
Przeprowadzenie naturalnego eksperymentu pedagogicznego wśród uczniów klas
szóstych szkoły podstawowej, dostarczyło wielu cennych informacji, które posłużyły do
opracowania wniosków końcowych i uogólnień w tym wniosków praktycznych, zawarte
one zostały w rozdziale dziesiątym. Najważniejsze z nich dotyczą:
- Określenia metod i form kształtowania umiejętności kluczowych przez nauczycieli na
lekcjach w szkole podstawowej.
- Określenia typu oprogramowania komputerowego stosowanego w kształtowaniu
umiejętności kluczowych przez nauczycieli informatyki w szkole podstawowej.
- Określenia typu urządzeń wejścia i wyjścia stosowanych w kształtowaniu umiejętności
kluczowych przez nauczycieli informatyki w szkole podstawowej.
- Określenia poziomu wpływu komputerowego wspomagania kształtowania umiejętności
kluczowych na lekcjach informatyki na osiągnięcia dydaktyczne uczniów klas IV – VI
w szkole podstawowej.
- Wykorzystania przez uczniów umiejętności kluczowych kształtowanych podczas lekcji
informatyki na innych przedmiotach w szkole podstawowej.
- Wskazówek dla nauczycieli informatyki przydatnych w kształtowaniu umiejętności
kluczowych u uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej.
Konsekwencją przedstawionych powyżej wniosków jest próba wywołania zmian
w podejściu do kształtowania umiejętności kluczowych w szkole podstawowej. Zmiany
takie, według T. Lewowickiego „(...) są niewątpliwie pożądane, czynią edukację bardziej
funkcjonalną, zbliżoną do rzeczywistych potrzeb uczestników procesów oświatowych.” Nie powinny one „(...) być traktowane jako zasadnicze reformy oświaty i nie mogą
niejako rekompensować skutków i niekorzystnych zjawisk występujących w edukacji.”
Ograniczenie badanej problematyki do zagadnień związanych z komputerowym
wspomaganiem procesu kształtowania umiejętności kluczowych uczniów szkół
podstawowych stanowi realizację założeń dokumentu przyjętego przez Parlament
Europejski i Radę Unii Europejskiej. A wiec przeprowadzone badania i wysnute wnioski
końcowe dotyczą procesu dydaktycznego zakładającego po zakończeniu wstępnej
edukacji nabycie przez uczniów umiejętności kluczowych w stopniu przygotowującym
ich do dorosłego życia, a w tym do podjęcia dalszej nauki. Przedstawione wnioski
praktyczne, wyznaczają dla współczesnej polskiej szkoły zadania, których realizację
wspiera technologia informacyjna. Sprawia ona, że nauka może stać się łatwiejsza, mniej
uciążliwa, a także skuteczniejsza, szybsza oraz bardziej interesująca, inspirująca
zaangażowanie ucznia. Ponieważ współczesna szkoła nie powinna ograniczać możliwości
wypowiadania się uczniów jedynie w formie werbalnej, czy pisemnej, lecz powinna
umożliwiać im wykorzystanie dostępnych mediów elektronicznych. Wiele zadań, które do
tej pory uczniowie wykonywali w swych zeszytach, z powodzeniem wykonywane są
z wykorzystaniem komputera, co ma miejsce podczas tworzenia prezentacji
multimedialnych. A zatem rozwój technologii informacyjnej sprzyja kształtowaniu
umiejętności kluczowych, ważnych w kształtującym się społeczeństwie wiedzy. |