| Abstract: | Edukacja w czasie pluralizmu kultur stoi przed poważnym wyzwaniem: wdrażanie młodego człowieka do funkcjonowania w świecie różnic, w kulturowym „tyglu”. Budowanie własnej tożsamości nie może zatem odbywać się tylko w oparciu o tradycję własną, jako nośnika jedynej i bezdyskusyjnej „słuszności”. Uczniowskiej perspektywy nie można zawężać do dokonań rodzimej cywilizacji, choćby były to dokonania przełomowe i jedyne w swoim rodzaju. Otwarcie się na inne kultury w ramach zadań współczesnej szkoły powinno być zatem nie tylko możliwe, ale wręcz niezbędne. Dialog, rozmowa, zakłada jednocześnie równy status partnerów. Jednym z poważnych zagrożeń dla rzeczywistego i efektywnego dialogu jest bowiem możliwość przekształcenia go w dwa monologi. Spotkanie z problematyką żydowską na lekcji języka polskiego nie może zatem ograniczać się jedynie do oglądu relacji polsko-żydowskich z pozycji pisarza Polaka. Głosy powinny być rozdzielone równo. Autorzy projektu nowej podstawy programowej, wpisując Singera na listę lektur, pozwalają wypowiedzieć się „autentycznemu” Żydowi. I dopiero ten głos pozwoli uczniowi „dostrzec (…) wartości narodowe i uniwersalne, różne hierarchie wartości, pozwoli w pełni zrozumieć źródła konfliktów wartości. Jednocześnie kształtowanie postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania innych kultur i tradycji”6 przestanie być jedynie programowym „pobożnym życzeniem”, a stanie się faktem. Jednocześnie kształtowanie postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania innych kultur i tradycji” przestanie być jedynie programowym „pobożnym życzeniem”, a stanie się faktem. Polonista zdecydowany na „pracę z Singerem” będzie musiał stanąć w obliczu trudnego wyboru, gdyż jego pisarska spuścizna jest ogromna. Dla potrzeb swojej pracy wybrałam jedynie te powieści, które z punktu widzenia polonisty wydają się najciekawszym, najbarwniejszym i najbogatszym zbiorem możliwych do podjęcia na lekcji „tematów żydowskich”. Dwór, Spuścizna, Rodzina Muszkatów to powieści, które oceniane z punktu widzenia możliwości dydaktycznych są wyjątkowo bogatym źródłem. Wybór trzech Dwór, Spuścizna, Rodzina Muszkatów to powieści, które oceniane z punktu widzenia możliwości dydaktycznych są wyjątkowo bogatym źródłem. Wybór trzech obszernych powieści podyktowany był względami czysto pragmatycznymi. Powieści te dają wyjątkowo obszerny i szeroki wachlarz problemów polsko-żydowskich, których zasygnalizowanie i omówienie jest niezbędne dla właściwego zrozumienia jakości polsko-żydowskich stosunków w Polsce.
Przystępując do pracy z powieściami Singera, nauczyciel będzie jednak zmuszony do dokonania pewnej selekcji materiału i co za tym idzie – problematyki. Stosunki polsko-żydowskie obrosły w naszej świadomości wieloma mitami i stereotypami. By „odczarować” myślenie uczniów o typach polsko-żydowskich relacji nauczyciel winien skoncentrować uwagę uczniów zwłaszcza na tych zagadnieniach, które pozwolą spojrzeć na relacje polsko-żydowskie z zupełnie nowej perspektywy, rzucającej światło na często wstydliwie przemilczane powody polskiej megalomanii i antysemityzmu oraz żydowskiego antypolonizmu. Odpowiednio dobrana tematyka umożliwi uczniom zrozumienie u powstawania i funkcjonowania antysemityzmu z jednej- i antypolonizmu z drugiej strony.
Projekt dwóch modułów lekcyjnych, dla których podstawą stały się trzy powieści Singera, Dwór, Spuścizna oraz Rodzina Muszkatów, jest propozycją wychodzącą naprzeciw potrzebom edukacji międzykulturowej, edukacji nastawionej na dialog. Jednocześnie jest to propozycja dla świadomego, pozbawionego kompleksów nauczyciela, który zechce oprowadzić ucznia po świecie, który jeszcze dziś generuje tyle negatywnych emocji. |