| Abstrakt: | W niniejszej rozprawie podjęta zostanie próba przeanalizowania istniejących
teorii i postulatów dotyczących zarówno kwestii uniwersalnych dla wszystkich
rodzajów przekładu, jak i tych, które skupiają się na problemach tłumaczenia na
potrzeby instytucji publicznych, a następnie skonfrontowania ich z badaniami jakościowymi przeprowadzonymi wśród pośredników językowych tego typu.
Zestawienie to posłuży do oceny ich przydatności w praktyce zawodowej tłumaczy. Po
odnalezieniu słabych i mocnych stron istniejących teorii, postaramy się
usystematyzować problemy, na które wskazują tłumacze w swojej pracy, oraz stworzyć
specyficzną „mapę” przekładu środowiskowego, na którą naniesiemy obszary już
opracowane przez badaczy i odzwierciedlające stan wiedzy potwierdzony badaniami
oraz „białe plamy” tematów, które do tej pory nie doczekały się należytego
opracowania. Zaproponujemy, aby mapa ta miała formę nowego modelu,
uwzględniającego problemy praktyczne pojawiające się w przekładzie tego typu
wskazane przez respondentów, które mają bezpośredni wpływ na ich wybory
i zachowania tłumaczeniowe oraz ostateczną jakość przekładu. Ponieważ będzie on
miał za zadanie ilustrować zarówno językowe, jak i pozajęzykowe aspekty przekładu
wpływające na tłumacza, w jego budowie wyjdziemy od ogólnego modelu komunikacji
Romana Jakobsona. Badacz ten po raz pierwszy spójnie przedstawił tego rodzaju
interakcję jako złożony proces, w którym ważną rolę odgrywają takie elementy jak
nadawca, odbiorca, komunikat, kod, kontekst oraz kontakt, co – jak zobaczymy –
znajduje potwierdzenie również w komunikacji z udziałem tłumacza.
Warto tutaj podkreślić, że model ten sam w sobie nie będzie miał na celu ukazania
jak przekład powinien wyglądać z perspektywy teorii, lecz raczej przedstawienie jak,
według badanych, przedstawia się sytuacja w praktyce. Nie jest zatem próbą znalezienia
odpowiedzi na pytanie o ideał, lecz ukazanie rzeczywistości, z jej słabymi i mocnymi
punktami, aby umożliwić w przyszłości rzetelną i wszechstronną dyskusję nad tym,
jakie powinno być tłumaczenie środowiskowe oraz jak można to osiągnąć, zarówno
poprzez normalizację, jak i dydaktykę. Proponowane zestawienie nie będzie również
ostateczną i zamkniętą listą problemów, jakie pojawiają się w przekładzie
środowiskowym. Zastosowane ograniczenia metodologiczne nie pozwalają ani na
wartościowanie wagi poszczególnych aspektów tłumaczenia, ani na ocenę, na ile
wyczerpujące są odpowiedzi respondentów w kwestii trudności, jakie napotykają
w pracy. Uzyskane wyniki umożliwią jednak wykazanie, które z istniejących teorii
przekładoznawczych oraz wskazówek normatywnych dają się zastosować w praktyce
oraz które należałoby odrzucić ze względu na ich nieprzydatność, a czasem wręcz
szkodliwość w rozwiązywaniu konkretnych problemów przekładowych. |