| Abstract: | Celem pracy doktorskiej było przedstawienie losów wybranych bohaterek powieści Arnolda Zweiga na tle wydarzeń historycznych. Obszar, który nie został dokładnie zbadany po dzień dzisiejszy, uzupełnia badania nad życiem i twórczością pisarza. W powieściach Zweiga występuje wiele różnorodnie ukształtowanych postaci
kobiecych. Wszystkie je łączy jednak wspólny element, który stanowią okoliczności historyczne – I Wojna Światowa czy tez czas autorytarnych rządów NSDAP, w sposób istotny oddziałujące na ich życie, zmieniające ich światopogląd oraz niejednokrotnie prowadzące do gruntownej przemiany ich osobowości.
Życie w trudnej rzeczywistości prowadzi do rozluźnienia tradycyjnych ról rodzajowych. W rezultacie bohaterki Zweiga nie oddają są wyłącznie życiu rodzinnemu i wychowaniu dzieci, lecz w zauważalny sposób uczestniczą także w życiu publicznym. W ten sposób wyraża się ich skłonność do autonomicznego, a zatem niezależnego od decyzji mężczyzn, podejmowania działań. Usamodzielnienie się kobiet nie jest przy tym związane ani z pochodzeniem, ani też z ich statusem materialnym. Można wymienić liczne przykłady wywodzących się z różnych środowisk bohaterek Zweiga, które w decydujących momentach przejmują inicjatywę
i niezachwianie dążą do wyznaczonego sobie celu. W dobie emancypacji uwidacznia się ich chęć wyzwolenia się ze skostniałych struktur społecznych. Niektóre z bohaterek, jak chociażby występujące w roli gospodyń domowych Katja Kampfeneder, pani Groschka oraz Geesche Barfey, zastępują powołanych do
armii małżonków w codziennych obowiązkach i poprzez ciężka prace fizyczna starają się zapewnić swoim rodzinom skromny byt. Inne, do których zaliczają się służące w lazaretach na zapleczu frontu pielęgniarki Kläre Schwersenz, Bärbe Osann i Sophie von Gorse, prowadza prosty, żołnierski tryb życia i okazują nieustanna gotowość do poświęceń. Z kolei przykłady agresywnych zachowań Babki oraz Ingeborg Koldewey
dowodzą, ze także kobiety mogą mieć swój udział w przelewaniu krwi. Z drugiej strony za podejmowanymi przez kobiety działaniami kryje się nierzadko uczucie miłości, które skłania je do tego, aby nie bacząc na piętrzące się
przeciwności i grożące niebezpieczeństwo wstawić się za swoim mężczyzna. I tak Lenore Wahl konsekwentnie odwiedza kolejne urzędy, aby załatwić przepustkę urlopowa dla przebywającego na froncie narzeczonego, którego pragnie poślubić. Stine Teetjen każe napisać swojemu mężowi list, który ma pomóc mu uwolnić się od problemów finansowych. Babka przemierza niebezpieczna drogę przez gęstwinę litewskich lasów, aby spotkać się w Merwińsku z aresztowanym Grischa, a Dawja Süsskind udaje się do siedziby wojskowej okupanta i składa osobisty protest przeciwko bezprawnemu traktowaniu jej męża. Wykreowane przez Zweiga bohaterki to przy tym wrażliwe kobiety, które głośno lub skrycie cierpią z powodu ciężaru życia w trudnych czasach. Potwierdza to
postawa owdowiałych Pauli Weber, Sophie von Gorse, Agnes Timme, czy też Auguste Langhammer, które dzielnie próbują pokonać ból po stracie ukochanego męża. Troska o los swoich synów wypełnia matki Matilde Wahl i Geesche Barfey. Dla Lenore Wahl wizyta w klinice, gdzie chce usunąć poczęte w wyniku gwałtu dziecko,
staje się traumatycznym przeżyciem. Niesprawiedliwości doświadcza także właścicielka mieszkania pani Laubschrey, która z powodu pozornie błahej krytyki wojny zostaje skazana na kare więzienia i podupada na zdrowiu. W powieściach Zweiga można jednakże napotkać również bezwzględne i wyrachowane w swoim działaniu bohaterki, jak Annelise Blüthe, Mathe Lehmke, Claudia Rohme czy bestialska strażniczka obozu koncentracyjnego Ingeborg Koldewey, których postawa jest daleka od jakiejkolwiek kobiecej wrażliwości. Ich
obecnością pisarz pragnie udowodnić, iż każdy bez względu na płeć może stać się ofiarą wywołanej przemianami społecznymi i politycznymi brutalizacji społeczeństwa. Nie ulega wszelkiej wątpliwości, ze stworzone przez Arnolda Zweiga, literackie portrety kobiet są odzwierciedleniem jego własnych doświadczeń życiowych. W konsekwencji jego bohaterki stanowią ucieleśnienie własnego buntu pisarza przeciwko mieszczańskim normom społecznym: nie przestrzegają wstrzemięźliwości przedmałżeńskiej, przerywają ciążę, żyją w związkach pozamałżeńskich lub tez w trójkątach miłosnych. W ten sposób pisarz tworzy typ nowoczesnej, „budzącej się do życia społecznego kobiety”, która w dobie emancypacji zwraca się przeciwko
utrwalonym w czasach wilhelmińskich rolom rodzajowym i staje się „niezależnie decydująca” towarzyszka swojego mężczyzny. |