| Abstrakt: | Negatywny wpływ zanieczyszczeń emitowanych przez przemysł na lasy jest
szeroko udokumentowany. Skutki ich oddziaływań, przejawiające się m.in. silną
degradacją drzewostanów, są szczególnie widoczne w rejonach przemysłowych.
Najbardziej narażone na zanieczyszczenia przemysłowe w Polsce są lasy na terenie
województwa śląskiego, ze względu na działalność licznych zakładów przemysłowych,
w tym szczególnie uciążliwych dla środowiska przyrodniczego hut i zakładów
przetwórczych metali oraz elektrowni opalanych węglem kamiennym [Zwoliński, Orzeł
2002]. Uszkodzenia drzewostanów w wyniku tych oddziaływań mogą być rezultatem
bezpośredniego działania zanieczyszczeń na drzewa bądź mogą powstawać pośrednio
poprzez zaburzenie funkcjonowania całego układu, jakim jest ekosystem leśny.
Ustalenie zależności pomiędzy stopniem zanieczyszczenia środowiska przez
przemysł a produkcyjnością drzewostanów wymaga stosowania metodyki badań,
pozwalającej na wykluczenie czynników zakłócających tę relację. Możliwość taką dają
badania gradientowe, tj. przeprowadzane na powierzchniach zlokalizowanych w różnych
odległościach od źródła emisji, różniących się stopniem przemysłowego zanieczyszczenia,
lecz porównywalnych pod względem typu siedliska i warunków klimatycznych
[Qinghong, Brakenhielm 1995, cyt. za Zwoliński, Orzeł 2002].
w tym celu badania prowadzono w okolicach Huty Katowice, której obecna nazwa
to Oddział Dąbrowa Górnicza spółki Mittal Steel Poland S.A. w Katowicach, niemniej
jednak w pracy stosowano nazwę skróconą „Huta Katowice”.
Dane dotyczące emisji Huty Katowice pochodzące z lat wzmożonej jej działalności
wskazują na okres niekontrolowanego wzrostu zanieczyszczeń. Po roku 1990 w związku z
przemianami i restrukturyzacj ą zakładu nastąpił gwałtowny spadek deponowanych w
środowisku zanieczyszczeń, a także zmiana ich składu jakościowego - zmniejszenie
udziału pyłów i S0 2 a wzrost udziału NOx. Dlatego niezmiernie istotne jest poznanie
mechanizmów reakcji zachodzących w chwili obecnej w ekosystemach poddanych tak
zmieniającemu się oddziaływaniu czynników antropogenicznych.
Celem badań podjętych w niniejszej pracy było:
- określenie stopnia obciążenia, przez metale ciężkie i siarkę, zbiorowisk borowych
podlegających wpływom emisji z „Huty Katowice”,
- oszacowanie zmian zawartości badanych pierwiastków w glebie i biotestach na
przestrzeni kolejnych lat - ocena stopnia i trwałości kumulacji zanieczyszczeń w wybranych elementach
ekosystemów leśnych,
- określenie przydatności wybranych wskaźników ekologicznych do oceny wpływu
zanieczyszczeń na zbiorowiska borowe. |