| Abstrakt: | Mimo wszystko, a czego chciałem dowieść w poszczególnych rozdziałach pracy, powieści Przybyszewskiego, by tak rzec, da się czytać. Więcej, dostarczają one całej serii pretekstów, aby zerwać z krytyką krzywdzącą Przybyszewskiego - powieściopisarza. Chcę wobec tego zapytać: czy „bełkot”, który charakteryzuje twórczość Przybyszewskiego, jest w istocie wyznacznikiem szaleństwa autora? Przecież szaleniec, który pracuje w języku, nie może być („w pełni”) szalony. Odpowiedź na tak postawione pytanie musi więc kryć się gdzie indziej. Tym samym należy ów bełkot uznać za symptomatyczny, obnażający pewną skostniałą materialność języka, a w konsekwencji tego skłaniający, by potraktować autora w sposób merytoryczny. Jest albowiem tak, a co powieści Przybyszewskiego zdradzają, że „gdy emocje nie znajdują drogi do języka, na horyzoncie podmiotu pojawia się psychoza, gdy z kolei język represjonuje emocje – zaczyna się nerwica”. A podmioty Przybyszewskiego
doskonale ilustrują tę zależność, popadając naprzemiennie w stany psychotyczne oraz neurotyczne. Znamienna jest natomiast duża częstotliwość doświadczania przez nie owych „skrajności”. I to właśnie owa duża częstotliwość przechodzenia z jednego stanu w zgoła od niego odmienny – „miotanie się” – wiedzie do pojęcia „intensywności”, którym określam znajdujące się w tytule niniejszej rozprawy podmioty.
Dzięki pracom Deleuze’a i Guattariego zdobywam szereg inspiracji, próbuję rozwiązać wiele zagadek, które stawia przede mną Przybyszewski. Niekiedy za pośrednictwem teorii Deleuze’a i Guattariego udaje mi się otrzymać gotowe odpowiedzi na pytania, które, jak wynika ze zgromadzonych przeze mnie opracowań poświęconych Przybyszewskiemu, nie zostały do tej pory zadane. Te pytania uznaję za nurtujące.
Wierzę w pogląd głoszący, że czytanie jest sztuką zadawania pytań. Nie tylko tekst „odpytuje” nas z wiedzy o świecie, ale to również my – czytelnicy – stawiamy zapytania, które umożliwiają nam wejście z tekstem w dialog. Istnieje oczywiście ryzyko niezmierzenia się z wszystkimi pytaniami, ponieważ nie wszystkie pytania, będąc tu i teraz, potrafimy wyartykułować. Toteż nie uzurpuję sobie prawa do odczytania powieści Przybyszewskiego
w sposób „całkowity”, gdyż mam świadomość istnienia takich pytań, które podczas mojej pracy badawczej nie przyszły mi do głowy. Co jednakowoż ważne, nie twierdzę, by takowe odczytanie mogło zaistnieć. I właśnie to odróżnia mnie od Przybyszewskiego, który marzył, by przypomnieć, o jednostce z przyszłości będącej zdolnej dokonać „pełnego odczytania” jego pism. Muszę dodać, że nie dziwi mnie ta charakteryzująca nas różnica stanowisk. Ja patrzę na teksty, a zatem na świat, mając na uwadze dorobek poststrukturalizmu,
dekonstrukcji, studiów gender. Tak więc to inny punkt widzenia. Czytam – zadaję pytania, o(d)powiadam – zgodnie z bliską mi perspektywą postrzegania literatury, odległą od konwencji Młodej Polski.
„Książka jako obraz świata – cóż to za banalna idea”401. Książki Przybyszewskiego nie odzwierciedlają świata (kosmosu), lecz same w sobie stanowią chaos. Często „nie przedstawiają” czegoś, lecz „wyrażają” coś. I w tym tkwi ich niezwykłość. Przybyszewski jest natomiast marionetką w szponach nieświadomości, afektów, popędów, nerwów. Chodzi o to, że marionetka jest figurą pisania – na wzór écriture – która znosi opozycje: ja – inny,
aktywne – bierne. Język tekstu na miarę écriture nie posiada korzenia (esencji), przeto wytwarza gęstwinę kwiatów. |