| Abstract: | Celem niniejszej dysertacji jest językoznawcza analiza portali motoryzacyjnych, będących przykładem hobbystycznych serwisów internetowych. Materiał językowy został zaczerpnięty z ogólnych portali motoryzacyjnych oraz z portali przeznaczonych dla kobiet. Serwisy ogólne nie posiadają wyszczególnionego odbiorcy, ale z racji panujących przekonań są stereotypowo adresowane do mężczyzn. Portale kobiece podkreślają żeński punkt widzenia, są tworzone przede wszystkim przez kobiety i z myślą o nich. Ich istnienie to wyraz rosnącej popularności motoryzacji w życiu kobiet oraz chęć walki z powszechnymi stereotypami, których dominującym elementem jest negatywny wizerunek kobiety kierowcy, eksponujący słabe umiejętności kobiet za kierownicą i brak znajomości kwestii technicznych.
Materiał językowy nie jest jednolity w swym kształcie formalnym – egzemplifikacja źródłowa pochodzi z różnych działów i gatunków występujących na portalach. Przedmiotem analizy są m.in. artykuły, testy samochodów i opinie o nich, porady, felietony, wywiady, komentarze. Obszernym i wielowątkowym działem poddanym obserwacji jest forum internetowe, zawierające bogaty zbiór wzajemnej komunikacji użytkowników. Warto podkreślić dwoistość perspektywy nadawcy w obrębie serwisów – treści zamieszczane są przez twórców witryn, lecz również użytkownicy mogą współtworzyć stronę internetową.
Ważnym kontekstem rozważań jest tło komunikacyjne, czyli przestrzeń wirtualna. Specyfika funkcjonowania treści w Internecie oraz wzajemne interakcje między użytkownikami sprawiają, że o charakterze komunikacji decyduje w dużym stopniu medium.
Właściwości języka Internetu wyzyskują nową jakość istnienia wypowiedzi i tekstu – duży wpływ ma tutaj hipertekst, a także dialogowość i dyskusyjność. Ważną rolę odgrywa także anonimowość oraz zjawisko wirtualnej zmiany płci (gender-switching). Przenikanie się różnych form wypowiedzi i gatunków na portalach motoryzacyjnych jest dowodem transgresyjności tychże serwisów internetowych. Przesunięcia gatunkowe są najbardziej widoczne w dziale artykułów, funkcjonujących jako kompilacja różnych gatunków mowy.
Dwie główne perspektywy badawcze pracy to lingwistyka płci oraz socjolingwistyka. Wybór kontekstów teoretyczno-metodologicznych został podyktowany specyfiką materiału – zawartość i przeznaczenie portali wyraźnie kształtowały metody opisu. Zagadnienia lingwistyki płci dotyczą przede wszystkim nierównego wizerunku kobiet i mężczyzn w języku – tzw. asymetrii rodzajowo-płciowej i androcentryzmu. Ich wykładnikiem jest deprecjacja płci żeńskiej możliwa do zaobserwowania na poziomie gramatycznym, leksykalnym, słowotwórczym, a także na gruncie literatury, frazeologii czy przysłów. Dominującym obszarem analizy z zakresu lingwistyki płci są właściwości językowe, przypisywane kobietom i mężczyznom oraz możliwości ich przekraczania, czyli najczęściej pojawianie się danej cechy u płci przeciwnej. Dwoma najpowszechniejszymi przesunięciami w tym zakresie jest emocjonalność i ekspresywność języka mężczyzn oraz fachowość i profesjonalizm języka kobiet. Procesy te świadczą o dużej roli motoryzacji w życiu użytkowników oraz traktowaniu jej jako hobby i pasji. Istotnym aspektem analizy okazała się również kategoria stereotypu, odnosząca się do przekonań na temat danej płci. Dominującym elementem jest tutaj pejoratywny wizerunek kobiety kierowcy, składający się z szeregu składników informujących o słabych umiejętnościach płci żeńskiej związanych z prowadzeniem pojazdu. Składnikami tego stereotypu są m.in. trudności z parkowaniem, mylenie kierunków prawo/lewo, zbyt wolna jazda, nieprzemyślane manewry, poprawianie makijażu i rozmowa przez telefon w trakcie jazdy. Analiza obiegowych sądów na temat kobiet kierowców ujawniła wielokrotne poruszanie tej tematyki, skupionej na różnych elementach stereotypów płciowych (wizerunek kobiet za kierownicą, specyfika portali kobiecych – ich strona wizualna i treściowa, trudności komunikacyjne między przedstawicielami obu płci). Połączenie tej problematyki z właściwościami języka kobiet i mężczyzn ukazało pewien ogólny obraz płci, zawarty na portalach motoryzacyjnych.
Zasadność analizy poziomu socjolingwistycznego jest umotywowana istnieniem rozbudowanego tematycznie obszaru słownictwa, charakterystycznego dla osób związanych z samochodami i motocyklami. Grupa użytkowników portali motoryzacyjnych została potraktowana jako grupa społeczna, a specyficzna dla nich leksyka jawi się jako element socjolektu motoryzacyjnego. Moim celem było wskazanie najpowszechniejszych grup tematycznych, istotnych w moim przekonaniu dla użytkowników portali. Wyekscerpowanie najważniejszych kategorii dotyczących leksyki samochodowej wykazało obszary, które są dominujące pod względem produktywności i rozwoju słownictwa motoryzacyjnego. Wśród zanalizowanych grup można wymienić np.: określenia samochodów i motocykli, marki i modele pojazdów, słownictwo dotyczące użytkowania pojazdu, elementy samochodu lub motocykla, zawody związane z motoryzacją. Zaprezentowane w rozprawie kręgi tematyczne zarysowują zakres zainteresowań i wzajemnej komunikacji użytkowników portali, a także wskazują źródła pochodzenia leksyki motoryzacyjnej oraz produktywność określonych językowych środków wyrażania. Ekspresywność wielu form świadczy o roli motoryzacji w życiu użytkowników oraz o emocjonalnym związku właściciela z pojazdem, czego wyrazem jest także animizacja i antropomorfizacja samochodów i motocykli.
Portale motoryzacyjne są obszarem wieloaspektowego poruszania tematyki samochodowej i motocyklowej oraz wzajemnej komunikacji użytkowników. Dodatkowo, portale dla kobiet są czynnikiem walki ze stereotypami płciowymi, skupionymi na uznawaniu kobiet za słabszych kierowców i potocznych negatywnych opinii na temat „baby za kierownicą”. Złożoność i wielowątkowość podejmowanej tematyki zdecydowała o wyborze najbardziej istotnych zagadnień, umotywowanym próbą stworzenia szerokiego spektrum problematyki hobbystycznych portali internetowych dotyczących motoryzacji. Poszczególne kwestie mogą być przedmiotem dalszych, szczegółowych analiz. Kontekstem powiększającym bogactwo zagadnień są i z pewnością będą zmiany społeczne, uwidoczniające ekspansję kobiet w męski świat motoryzacji. |