Pod żadnym warunkiem nie bez reszty : Montaigne i początki nowoczesności

Abstract

Ponad stulecie przed Swiftem Montaigne ma podobne wątpliwości dotyczące historii i dyktowanego przez nią kształtu świata. To właśnie wahanie wydobywa Morin na początku swych rozważań. „Rozumieć” na sposób prawdziwie „ludzki” oznacza sprzeciwić się głównej przesłance dziejów człowieka, jaką jest dyktat jednej wizji porządku świata narzucony pozostałym. Historia czerpie swą energię z usilnego dążenia do ujęcia rzeczywistości w ostro rozdzielonych kategoriach tego, co „nasze” i „obce”, przy czym to, co „nasze”, opatrzone jest sankcją wyższej racji usprawiedliwiającej wszelkie sposoby działania służące jej wypełnieniu. Dzieje, a im bliżej nowoczesności, tym dobitniej daje się to zauważyć, to narastający rozziew między polityką a etyką, między sposobem życia łączącym indywidualne ze wspólnym, zdolnością jednostki do odpowiedzialnego podejmowania indywidualnych decyzji a praktyką decyzji wymuszonych automatyzmami regulacji administracyjno‑prawnych podejmowanych w imię interesu politycznego, a zatem poddających jednostkę bezwzględnej presji anonimowej maszynerii biuro‑techno‑medio‑kracji. Według Morina to różnica między życiem a prawem, między voie a loi, między kultywowaniem dyspozycji do odpowiedzialnych decyzji, w których prawo funkcjonuje obok wartości w prawie zapisać się niedających, a zimnym i bezwarunkowym legalizmem utrzymującym, iż prawo ma zawsze bezwzględną rację, rację często niedocieczoną, bowiem ukrytą w szczególnym rodzaju mało zrozumiałego języka. Labiryntowa konstrukcja prawa zostaje pozbawiona nici wartości, która mogłaby nas przez niego przeprowadzić. […]