"Filologotati psychi" - rozprawa gramatyczna przypisywana Teodorowi Prodromosowi i jej adresat

Abstract

Wskazanie w tekście adresatki jest zabiegiem pełniącym dwie funkcje. Po pierwsze, podkreśla dydaktyczny charakter pracy, nadaje jej formę wykładu. Po drugie, gramatyczny traktat nabiera wydźwięku polityczno-towarzyskiego. W świetle analizy rzeczownikowych zwrotów do adresatki, ich szerszego kontekstu w całej pracy i wybranych przykładów, które autor przytacza, omawiając poszczególne zagadnienia, dostrzec można bowiem intencję pochwały i wkupienia się w łaski adresatki. Decydują o tym: odpowiedni dobór pozytywnych określeń odnoszących się do odbiorcy, przedstawianie w bardzo dobrym świetle utworu, do którego się odnosi, pochwała własnej pracy i wskazanie na szczególne dokonania autora oraz stosowanie przykładów gramatycznych, które poza funkcją egzemplifikacyjną niosą dodatkowe, pochlebne treści odnoszące się do władcy, a więc pośrednio także do adresatki. Wszystkie te elementy są tym wyraźniejsze, że wyróżniają się na tle treści wyłącznie gramatycznych. Wyłaniający się z tekstu obraz adresatki i nastawienie autora względem niej odpowiadają relacji z możnym protektorem, o której wspomniano wcześniej. Otwarta zostaje kwestia oryginalności formy wprowadzenia adresata do tekstu gramatycznego, którą ocenić będzie można w zestawieniu z innymi traktatami o podobnej tematyce, a także na tle pozostałych dzieł Prodromosa.