„Skłócona spoistość” – romantyczna tradycja czy modernistyczny bunt? W kręgu poetyki Jacka Malczewskiego

Abstract

Dopowiadać. Bez ustanku dopowiadać kunsztem malarskim rojącą się w głowie poezję, dopowiadać płótna formą poetycką, zawsze zbyt ciasną, by pomieścić tumany niemieszczące się w ramach obrazów. „Na tej czarnej matowej szybie smutnej teraźniejszości – pisał Jacek Malczewski do żony Marii z Gralewskich – przesuwają się […] obraz za obrazem w mojej biednej głowie – i przechodzą jak dymy, jak opary, ledwie dziesiąty, ledwie setny utrwalony jako tako”. Od lat młodzieńczych po starość próbował on utrwalać to, co udało mu się wyłowić z rozgorączkowanej wyobraźni nie tylko za pomocą pędzla. Pozostawił po sobie także dziesiątki rękopisów poetyckich, które „sprawiają wrażenie czegoś niezwykle bolesnego, napiętego, chorobliwie rozdrażnionego”, każą one powiązać ruch pędzla z ruchem pióra – wykreślić wspólny rytm jego zamysłu artystycznego. […]