| Abstrakt: | Do wyboru tematu niniejszej pracy skłoniły autora jego zainteresowania związane z toczoną na gruncie etyki środowiskowej dyskusją pomiędzy zwolennikami stanowiska antropocentrycznego i biocentrycznego, które proponują odmienny sposób wartościowania przyrody i jej znaczenia w życiu społeczeństwa oraz posługują się odmiennymi zestawami argumentów uzasadniających potrzebę ochrony środowiska przyrodniczego. Niezwykłą inspirację w tym względzie stanowiły także liczne dyskusje prowadzone wspólnie z prof. Andrzejem Papuzińskim, kierownikiem Zakładu Polityki Zrównoważonego Rozwoju Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pod kierunkiem którego autor od blisko 10 lat – najpierw jako magistrant, zaś później jako doktorant i współpracownik – rozwija swoje naukowe pasje. To za jego namową autor zgłębiał istotę wspomnianego sporu nie tylko za pośrednictwem poświęconej tej tematyce literatury, lecz również jako uczestnik licznych interdyscyplinarnych seminariów i konferencji, na których podejmowano problem społecznych implikacji kryzysu środowiskowego.
Z czasem autor dostrzegł, iż niezależnie od tego co dzieli obie wspomniane w powyższym akapicie orientacje ekofilozoficzne, łączy je jeden podstawowy fakt. A mianowicie żadna z nich nie pyta o faktycznie praktykowane postawy ekologiczne oraz o to, czy prowadzona pomiędzy nimi polemika przekłada się na przekonania i nawyki ekologiczne społeczeństwa, a jeśli tak, to w jakim zakresie? Aby potwierdzić te przypuszczenia, autor zaczął zapoznawać się z licznymi, zarówno polskimi, jak i zagranicznymi raportami z badań empirycznych nad świadomością ekologiczną. Spośród wszystkich przeanalizowanych źródeł, jedynie te autorstwa amerykańskich współtwórców socjologii środowiskowej, Rileya E. Dunlapa i Williama R. Cattona Juniora – oraz ich kontynuatorów – pozwalały w większym stopniu formułować przypuszczenia dotyczące tego, w jaki sposób antropocentryzm i biocentryzm odzwierciedla się w postawach społecznych wobec środowiska przyrodniczego. Choć i w tym przypadku zastosowana przez uczonych dystynkcja opinii respondentów na te spod znaku paradygmatu wyjątkowości człowieka (human exemptionalism paradigm) oraz nowego ekologicznego paradygmatu (new ecological paradigm) nie odzwierciedla
4
zawiłości podziałów poszczególnych stanowisk właściwych dyskusjom prowadzonym na gruncie etyki środowiskowej.
Zdiagnozowany brak badań nad świadomością ekologiczną, które w całości poświęcone byłyby kwestii etycznego spojrzenia przez społeczeństwo na jego relacje z przyrodą stanowił dla autora niniejszej pracy ostateczny impuls do podjęcia się tak zdefiniowanego zadania. Potrzeba jego realizacji opierała się jednak przede wszystkim na bardziej szczegółowych motywacjach. |