"Virtus Augusti” dans le monnayage et la propagande de l’empereur Aurélien (270–275 apr. J.-C.)

Abstract

Virtus Augusti zajmowała mało miejsca w propagandzie Aureliana, odzwierciedlonej w jego mennictwie. Przekonuje o tym fakt, że jedynie 1,2 % jego monet podejmowało w wyobrażeniach rewersów ten temat. Istniały przy tym duże różnice w skali propagowania virtus Augusti w mennictwie złotym i „srebrnym”. W wyobrażeniach aureusów i złotych medalionów zauważalny jest rys wojenny w portrecie propagandowym Aureliana, określony przede wszystkim wysokim udziałem numizmatów typu virtus Augusti: 77,6% przebadanych egzemplarzy. Najwcześniejsze z tych emisji stanowiły manifest programowy Illyryjczyka, wszystkie powstawały dla uhonorowania i rozpropagowania jego zalet militarnych. Nie tyle jednak komentowały je przez pryzmat wojen aktualnie toczonych, ile podsumowywały ich efekty i zapowiadały uroczystości, które miały wieńczyć owe wojny i czyny wojenne cesarza. W przypadku mennictwa złotego, to virtus Augusti tworzyć miała podstawę wizerunku Aureliana. Z kolei wyobrażenia na antoninianach, denarach i srebrnych kwinarach konstruują bardziej wielostronny portret propagandowy Aureliana. W nim bynajmniej nie cnoty wojenne są najważniejsze. Tu zalety, które urzeczywistniają się w czasie wojny, współistnieją z tymi, które realizują się podczas pokoju. Virtus Augusti, pod względem proporcjonalnego udziału monet ją lansujących (7,8%), ustępuje takim ideom, jak pietas, victoria, pax i concordia. Ponadto, inaczej niż w mennictwie złotym, gdzie rysunki rewersów inspirowane były symboliką wojenną, w mennictwie „srebrnym” już nie tylko ten kontekst jest istotny. Owszem, jest on nadal aktualny, co sygnalizuje na przykład motyw cesarza konno z włócznią wymierzoną we wroga albo obecność jeńca, i sugeruje, że virtus realizuje się w czynach na polu bitwy. Jednak istotniejszy stał się wątek boskiej inwestytury władcy rzymskiego, taki wymiar nadał niektórym wyobrażeniom gest wręczenia cesarzowi globu lub wiktorioli, przez Marsa lub Słońce Niezwyciężone. Takie modele ikonograficzne podkreślały udział bogów w dysponowaniu przez władcę mocą zwyciężania i w legitymizowaniu władzy cesarza.