Opowieści spod igły. Tekstura "Półbaśni" Tadeusza Nowaka

Abstract

""Półbaśnie" Taduesza Nowaka to tekst dziwny – ruchliwy i tajemniczy. Opowieści Jakuba pełne są magii i cudowności, przelatujących po niebie czarownic, gadających koni i psów, rzek porywających śpiących ludzi, przestróg i prostych morałów, żartobliwych gadek, a czasem i sprośności – śmieszą, zachwycają, straszą, wzruszają i pouczają – jak to baśnie. Jednak to tylko tekstologiczna półprawda. Niejeden śmiałek próbował rozwikłać genologiczną zagadkę nienazwanej połowy Półbaśni. Ze strzępków opowieści dziadka Jakuba wysupływano nie tylko mit, bajkę ludową i skaz, ale widziano w nich także próbę „scalenia rozproszonych […] wątków realizujących się jako treści pełne choć osobne, w sentencjach, przysłowiach, przypowieściach, gawędach i relacjach wspomnieniowych”. Porzucam jednak zamiar gatunkowych dociekań, by ciągnąć za wystające z Półbaśni nici. Tekstylne metafory nie są w tym miejscu przypadkowe, wszak stukające kołowrotki i wirujące wrzeciona są jednym z częstszych baśniowych motywów, wystarczy wspomnieć o kanonicznych tekstach dzieciństwa – baśniach Hansa Christiana Andersena (Nowe szaty cesarza) i braci Grimm (Śpiąca królewna czy Wrzeciono, czółenko i igła). Zbłąkanych nici wiele jest też u Nowaka – to od nich zaczyna się opowieść." (fragm.)