Kultura teatralna Cieszyna (i Czeskiego Cieszyna)

Abstract

"Uwzględniony w haśle obszar geograficzny, dotyczący w zasadzie Cieszyna, niecały mieści się w granicach obecnego województwa śląskiego, a nawet państwa – Czeski Cieszyn (Český Tĕšín) położony jest wszak w Republice Czeskiej, w kraju morawsko-śląskim. Jednakże opracowując hasło dotyczące kultury teatralnej Cieszyna po 1945 roku, zdecydowano się na poszerzenie zakresu przestrzennego tematu. Przyjęta perspektywa ma swoje uzasadnienie historyczne i kulturowe. Oba graniczne miasta: Cieszyn i Český Tĕšín powstały wszak na bazie jednego, historycznego Cieszyna, a stało się to na mocy decyzji Rady Ambasadorów podjętej w Paryżu 28 lipca 1920 roku, dotyczącej podziału Śląska Cieszyńskiego pomiędzy dwa nowo powstałe państwa: Rzeczpospolitą Polską i Republikę Czechosłowacką. Ostateczny rozpad Cieszyna na dwa odrębne organizmy administracyjne i samorządowe, należące do odmiennych struktur państwowych, nastąpił 10 sierpnia 1920 roku o godz.12.45; linię graniczną wyznaczyła rzeka Olza. 2 października 1938 roku „z Cieszyna Wschodniego i Cieszyna Zachodniego utworzono miasto wydzielone”[1] Cieszyn, scalone w granicach II Rzeczpospolitej. We wrześniu 1939 roku na teren zespolonego miasta wkroczyli Niemcy i obowiązująca stała się nazwa Teschen. 10 maja 1945 roku Cieszyn ponownie został podzielony granicą na Olzie. Sposób opracowania niniejszego hasła jest zatem następstwem postrzegania obu Cieszynów, prawo- i lewobrzeżnego, jako przestrzeni ongiś wspólnej, a od blisko stu lat przestrzeni mniej lub bardziej konstruktywnego współdziałania w sferze gospodarki i kultury (sformalizowanego po listopadzie 1989 roku[2]), w tym w obszarze polsko-czeskich kontaktów teatralnych[3]. Zważywszy jednak na to, iż EWoŚ swym zasięgiem obejmuje tereny obecnego województwa śląskiego, kulturę teatralną Czeskiego Cieszyna starano się ująć w niniejszym haśle skrótowo i wybiórczo. Podane informacje dotyczą przede wszystkim aktywności teatralnej polskiej mniejszości narodowej zamieszkującej Cieszyn za Olzą, aktywności przynależnej do niepodzielnego obszaru teatru polskiego (nie uwzględniono zatem czeskich zespołów amatorskich). Ramy czasowe opracowanego zagadnienia wyznaczają: zakończenie wojny w maju 1945 roku oraz umowna data – 31 grudnia roku 2018. Jednakże ze względu na niezwykłe walory architektoniczne budynku teatru w Cieszynie, które sprawiły iż znalazł się on na współcześnie wytyczonej Trasie Bałtyckiej Europejskiego Szlaku Teatrów Historycznych, zdecydowano się, w tym jednym konkretnym przypadku, na pogłębiony rekonesans historyczny." (fragm.)