"Universa populi multido" : problem uczestnictwa w słowiańskich wiecach plemiennych

Abstract

Przechodzenie od ustroju plemiennego do państwowego trwało u Słowian wyjątkowo długo. Za szczególnie trafną i odnoszącą się nie tylko do czasów sobie współczesnych należy uznać konstatację Pseudo-Maurycego: „[...] że ponieważ mają wielu królów, wśród których panuje niezgoda, bardzo dobrze byłoby niektórych z nich pozyskać, czy to umową, czy też darami, szczególnie tych blisko granic, przeciwko innym zaś wyprawiać się zbrojnie, aby wrogość [Bizantyjczyków] wobec wszystkich nie doprowadziła wśród nich do jednomyślności i jedynowładztwa.” 1 Kiedy stawiamy pytanie o powstawanie państwowości słowiańskich, nie należy rozważać, czy nastąpiło to później niż u innych ludów. Należy natomiast bacznie przyjrzeć się przedpaństwowemu podłożu — warunkującemu zarówno czas, jak i charakter organizacji państwowej. Dokładne określenie przedpaństwowych form życia społecznego ludów słowiańskich staje się koniecznością, bez której rozpatrywanie procesów państwowotwórczych będzie pozbawione istotnego elementu, jakim z punktu widzenia najnowszych dociekań wydaje się struktura społeczna i jej potrzeby. Proces powstawania państwa nie przebiegał szybko. Przechodzenie od społeczeństwa plemiennego do organizmu wczesnopaństwowego odbywało się w ciągu życia wielu pokoleń i z pewnością nie było przez nie zauważane. Stąd płynie konieczność przyjrzenia się wszystkim czynnikom społecznym — tym tkwiącym w modelu życia plemiennego i państwowego.