Abstract: | Zdrowie w biopsychospołeczno-ekologicznym znaczeniu to proces dynamicznego
równoważenia wzajemnych powiązań między systemami we
wszechświecie. Proces ten zapewnia istnienie owych systemów i ich rozwój
(Sęk, 2001, s. 49). Dla człowieka ważnym życiowo doświadczeniem
jest to, które zdobywa w trakcie uczestnictwa w systemie szkolnym. Proces
wzajemnego równoważenia wzajemnych powiązań między podsystemami
systemu szkolnego sprawia, że uczeń, jako wyróżniony podsystem,
może zaspokajać potrzeby i rozwijać swoje potencjały (biologiczne, psychologiczne)
w zgodzie z wymaganiami otoczenia szkolnego. Zdrowiu psychicznemu
ucznia sprzyja takie funkcjonowanie systemu szkolnego, które stwarza
mu warunki:
— zaspokojenia — przez uczestnictwo w systemie szkolnym — potrzeb
bezpieczeństwa psychicznego, szacunku i samorealizacji;
— realizowania swych celów zgodnie z wymaganiami systemu szkolnego,
do którego przynależy w ciągu długiego czasu swej edukacji (szkoła
podstawowa, gimnazjum, szkoła średnia); by sprostać tym wymaganiom,
uczeń, zgodnie z oczekiwaniami nauczycieli i rodziców, wywiązuje
się z zadań rozwojowych (opisanych przez Roberta Havighursta)
i rozwiązuje kryzysy rozwojowe przewidziane dla swego okresu życia
(przedstawione przez Erika Eriksona).
Uczeń, mając określone cele, z którymi — zgodnie z założeniami poznawczo-
emocjonalno-regulacyjnej teorii Richarda Lazarusa (1991, za:
Pervin, 2002, s. 322) — wychodzi do świata, oraz przekonania na
temat siebie i świata, dokonuje oceny wydarzeń (które mogą wpływać na
te cele), a także doświadcza emocji i uczuć, które prowadzą do podjęcia
decyzji, określających sposoby postępowania w różnych sytuacjach życia
szkolnego. Przekonania ucznia na temat sensu uczenia się, nauczania
oraz znaczenia doświadczeń gromadzonych dzięki interakcjom z nauczycielem
i innymi uczniami we wspólnej przestrzeni systemu szkolnego, wywierają
wpływ na jego zdrowie fizyczne i psychiczne. Uczeń, radząc sobie
z rolą ucznia, świadomy i samoświadomy, doświadcza poczucia zrozumiałości,
sensowności i zaradności (Antonovsky , 1997; Jelonkiewicz ,
1994). Jego udziałem stają się sprzyjające zdrowiu psychicznemu doświadczenia,
przyczyniające się do pogłębiania się jego zdolności do rozwoju
ukierunkowanego na wszechstronne rozumienie, przeżywanie, odkrywanie
i tworzenie coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości
(Dąbrowski , red., 1979, s. 29). W wieku edukacyjnym takie rozumienie
rzeczywistości systemu szkolnego sprawia, że uczeń może snuć refleksje
nie tylko nad swoimi prawami, ale i nad obowiązkami, powinnościami. |