Rozumienie przez uczniów swoich powinności wobec nauczycieli

Abstract

Zdrowie w biopsychospołeczno-ekologicznym znaczeniu to proces dynamicznego równoważenia wzajemnych powiązań między systemami we wszechświecie. Proces ten zapewnia istnienie owych systemów i ich rozwój (Sęk, 2001, s. 49). Dla człowieka ważnym życiowo doświadczeniem jest to, które zdobywa w trakcie uczestnictwa w systemie szkolnym. Proces wzajemnego równoważenia wzajemnych powiązań między podsystemami systemu szkolnego sprawia, że uczeń, jako wyróżniony podsystem, może zaspokajać potrzeby i rozwijać swoje potencjały (biologiczne, psychologiczne) w zgodzie z wymaganiami otoczenia szkolnego. Zdrowiu psychicznemu ucznia sprzyja takie funkcjonowanie systemu szkolnego, które stwarza mu warunki: — zaspokojenia — przez uczestnictwo w systemie szkolnym — potrzeb bezpieczeństwa psychicznego, szacunku i samorealizacji; — realizowania swych celów zgodnie z wymaganiami systemu szkolnego, do którego przynależy w ciągu długiego czasu swej edukacji (szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła średnia); by sprostać tym wymaganiom, uczeń, zgodnie z oczekiwaniami nauczycieli i rodziców, wywiązuje się z zadań rozwojowych (opisanych przez Roberta Havighursta) i rozwiązuje kryzysy rozwojowe przewidziane dla swego okresu życia (przedstawione przez Erika Eriksona). Uczeń, mając określone cele, z którymi — zgodnie z założeniami poznawczo- emocjonalno-regulacyjnej teorii Richarda Lazarusa (1991, za: Pervin, 2002, s. 322) — wychodzi do świata, oraz przekonania na temat siebie i świata, dokonuje oceny wydarzeń (które mogą wpływać na te cele), a także doświadcza emocji i uczuć, które prowadzą do podjęcia decyzji, określających sposoby postępowania w różnych sytuacjach życia szkolnego. Przekonania ucznia na temat sensu uczenia się, nauczania oraz znaczenia doświadczeń gromadzonych dzięki interakcjom z nauczycielem i innymi uczniami we wspólnej przestrzeni systemu szkolnego, wywierają wpływ na jego zdrowie fizyczne i psychiczne. Uczeń, radząc sobie z rolą ucznia, świadomy i samoświadomy, doświadcza poczucia zrozumiałości, sensowności i zaradności (Antonovsky , 1997; Jelonkiewicz , 1994). Jego udziałem stają się sprzyjające zdrowiu psychicznemu doświadczenia, przyczyniające się do pogłębiania się jego zdolności do rozwoju ukierunkowanego na wszechstronne rozumienie, przeżywanie, odkrywanie i tworzenie coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości (Dąbrowski , red., 1979, s. 29). W wieku edukacyjnym takie rozumienie rzeczywistości systemu szkolnego sprawia, że uczeń może snuć refleksje nie tylko nad swoimi prawami, ale i nad obowiązkami, powinnościami.