"Our house has burnt" : beyond the dialectics of place and space

Abstract

Opierając się na pracach Derridy, de Certeau, Deleuze’a i Guattariego, a także nawiązując do tragedii ziem pojugosławiańskich, autor próbuje zaproponować typologię relacji człowieka i przestrzeni. Systematyzuje ją w dwa typy związku. W jednym rzeczy pozostają w pewnym niezakłóconym porządku, są dobrze zakotwiczone i umiejscowione {well-placed) w świecie; w drugim typie relacji przedmioty zostają uwolnione ze swych miejsc i niejako wprawione w ruch (dis-placed). Moment przejścia między jednym porządkiem a drugim nazywamy „kryzysem znajomego obrazu świata” {crisis in familiarity). Na przykładzie romantycznej literatury zostaje przedstawiony tradycyjnie rozumiany model świata jako „domu”, tj. przestrzeni, w której przedmioty codzienne zachowują w sobie rewelatorską silę odsłaniania przeszłości i w ten sposób pozwalająjednostce zachować poczucie przynależności grupowej. Dwie inne cechy „domu” to traktowanie teraźniejszości jako trudnej do pokonania (mourning) przeszłości oraz sens relacji między żywymi a zmarłymi. Te właśnie predyspozycje stanowią szczególną wartość „domu” w niesprzyjających warunkach historycznych (np. Polska rozbiorowa). Ta formacja związku ze światem zostaje zastępowana przez relację, w której „dom” i „zamieszkiwanie” ustępuje miejsca „wędrówce” (Thoreau i sauntering), „pomieszkiwaniu” (Dillard i sojourning) i „nomadyzmowi” (Deleuze i Guattari).