W trosce o nieprzedstawienie - wizerunek Józefa Stalina na łamach czasopism społeczno-kulturalnych okresu stalinizmu w Polsce

Abstract

W okresie Polski Ludowej (oraz Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej) sposób komentowania aktualnych zdarzeń przez czasopisma społeczno-kulturalne był sprawdzianem politycznej poprawności, do której były one zmuszane przez ówczesne władze. Świadectwem tego są numery specjalne związane z kultem Józefa Stalina wydane przez wiele czasopism, między innymi „Odrodzenie” (1944– 1950), „Kuźnicę” (1945–1950) czy „Odrę” (1945–1950). Z powodu ingerencji cenzorskich teksty ukazujące się w druku nierzadko, jak w przypadku katowickiej „Odry” były diametralnie różne w stosunku do wersji pierwotnych. W artykule przedstawiono strategię redaktorów próbujących ominąć cenzurę, przede wszystkim na przykładzie tego czasopisma. Z perspektywy retorycznej można zaobserwować między innymi rozpaczliwe próby utrzymania wiarygodności redakcji, poprzez działania w obszarze inwencji, między innymi wybór elementów sygnalizujących czytelnikowi nieprzezroczystość i obcość dyskursu władzy. In the period of People’s Poland (Polska Ludowa), and the Polish People’s Republic (Polska Rzeczpospolita Ludowa), the way of commenting on current events by socio–cultural magazines was a test of political correctness, to which they were forced by the authorities. This is demonstrated by the special issues related to the cult of Joseph Stalin published by many magazines, including "Odrodzenie" (1944–1950), "Kuźnica" (1945–1950) and "Odra" (1945–1950). Due to censor's interference, the articles appearing in print, as in the case of "Odra" in Katowice, were often diametrically different from the original versions. In the article, the strategy of editors trying to bypass censorship was presented, primarily on the examples taken from "Odra". From the rhetorical perspective, one can observe, among others, desperate attempts to maintain the credibility of the editors through the maneuvers in the fi eld of invention, such as the selection of elements that would signal to the reader the lack of transparency and alienation of the authorities’ discourse.