Paradoksy w Dźiwy Goswamina koncepcji duszy, drogi do doskonałości oraz wyzwolenia

Abstract

Przedmiotem artykułu jest rola i znaczenie paradoksów w myśli filozoficznej i mistyce teologa wisznuizmu bengalskiego – Dźiwy Goswamina (XVI w.). Sytuuje on swój system w obrębie szkoły wedanty, w której główną kategorią odróżniającą jej nurty i decydującą o ich specyfice jest relacja pomiędzy absolutem a światem zjawiskowym i człowiekiem. U Goswamina będzie to relacja jednoczesnej tożsamości i odrębności (bhedābheda) powyższych kategorii, dookreślona słowem acintya – „niedostępna rozumowi” – co dodatkowo uwydatnia ten ontologiczny paradoks. Chociaż doktrynalnie najistotniejszy, nie jest to jednak jedyny paradoks w myśli Goswamina. Poprzez przyjęcie tej nadrzędnej tezy metafizycznej powstało bowiem wiele innych aporii, między innymi dotyczących natury duszy, problemu wcielenia, a także koncepcji bhakti (nabożnego oddania dla bóstwa) oraz wyzwolenia (mukti), które następnie Goswamin stara się rozwiązać w swoim najważniejszym traktacie filozoficznym – Szatsandarbhsze.