Stellvertretung. Begriffsgeschichtliche Studien zur Soteriologie - recenzja

Abstract

"Trudny do przełożenia na język polski termin „Stellvertretung” (niezręcznie tłumaczony jako zastępstwo, zastępczość, reprezentacja) cieszy się w niemieckojęzycznej teologii niesłabnącym zainteresowaniem. Właściwym terenem jego zastosowania w teologii jest nauka o odkupieniu, skąd promieniuje on także na charytologię i eklezjologię. Autor omawianego tomu przypomina, że w dyskusji trwającej w XX w. zarówno katoliccy (np. H. U. von Balthasar), jak i ewangeliccy teolodzy (np. K. Barth) uznają rzeczywistość opisywaną tym terminem za centralną dla chrześcijańskiej myśli o odkupieniu. Zarazem wielu innych myślicieli, np. R. Bultmann czy K. Rahner, woli z niego zrezygnować, wskazując na jego daleko posuniętą niejednoznaczność i uwikłanie w niejasny dziś dla nas sposób widzenia świata (s. 1–2). Autor nie waha się ponownie podjąć tematu, który w ostatnich latach zaowocował szeregiem obszernych opracowań. Odnosi się do nich, rzecz jasna, w swojej pracy, ale w istocie znajduje dla swoich poszukiwań odrębną płaszczyznę. Cel jego pracy, jak głosi podtytuł, to Begriffsgeschichtliche Studien zur Soteriologie. Idzie więc o przyczynienie się do wyjaśnienia soteriologicznego znaczenia pojęcia „Stellvertretung” przez przeanalizowanie jego historii i zweryfikowanie dotychczas funkcjonujących tez. Autor podkreśla, że interesuje go przede wszystkim historia wyrazu (Ausdruck), a nie myśli (Gedanke), bo dla jasnego uchwycenia rozwoju „myśli”, która uprzedza sam „wyraz”, potrzebna jest najpierw precyzyjna analiza „wyrazu”. Przez analizę semantyczną chce przygotować pole dla pogłębionej refleksji nad „myślą” czy też ideą wyrażoną współcześnie analizowanym terminem, a obecną, być może, także niezależnie od jego znajomości bądź funkcjonowania (s. 4–6)." (fragm.)