Abstrakt: | "Karl-Heinz Menke, profesor dogmatyki pracujący obecnie w Bonn, daje
nam do ręki kolejną bogatą w treść i wyważoną w metodzie książkę. Tym razem
– między innymi po uznanej w szerokich kręgach habilitacji (Stellvertretung.
Schlüsselbegriff christlichen Lebens und theologische Grundkategorie, Einsiedeln
1997) i udanej mariologii (Fleisch geworden aus Maria. Die Geschichte Israels
und der Marienglaube der Kirche, Regensburg 1999) – przedstawia naukę o łasce.
Już sam tytuł sugeruje, że nie idzie w niej tylko o szkolne wyłożenie charytologii
katolickiej. Czytając krótką przedmowę, czytelnik może się o tym upewnić z ust
Autora: rozważania o łasce nazbyt często kojarzą się z hermetycznym językiem
teologicznym i akademicką dyskusją, a przecież powinny one odkrywać centralną
prawdę o relacji między Bogiem a człowiekiem, a więc przybliżać „kryterium bycia
chrześcijaninem” (s. 7). Zadanie to niełatwe, bo solidne przedstawienie nauki
o łasce nie może abstrahować od tego, jak rozwijała się ta problematyka, nawet jeśli
w jakiejś mierze może zrezygnować z narastającego z biegiem czasu instrumentarium
pojęciowego. Menke podąża właśnie tą drogą przedstawienia rozwoju refleksji
i debaty nad łaską. Jasno wyraża to układ książki. Trzy rozdziały zaznaczają
trzy etapy kształtowania się charytologii. Rozdział pierwszy „Die Entstehung
einer »Lehre« über die Gnade” (s. 24–75) przedstawia narodziny refleksji nad łaską
w pismach św. Augustyna, w szczególności w debacie z Pelagiuszem. Punkt
ciężkości drugiego rozdziału „Von der augustinischen Gnaden- zur lutherischen
Rechtfertigungslehre” (s. 76–155) to omówienie nauki Marcina Lutra o usprawiedliwieniu
i odpowiedzi soboru trydenckiego. Ten centralny temat przygotowany
jest przez przedstawienie poprzedzającej reformację teologii łaski Anzelma
i Tomasza z Akwinu, wybrzmiewa zaś refleksją nad dalszymi dziejami protestanckiej
nauki o usprawiedliwieniu. W rozdziale trzecim „Gnadenlehre als Frage nach
dem Kriterium des Christseins” (s. 156–207) zostaje zaprezentowany rozwój myśli
charytologicznej od okresu potrydenckiego aż po współczesność. Najpierw na
kilku stronach czytelnik znajdzie jasny opis zawiłych przecież sporów między katolickimi
teologami z XVI i XVII w., następnie przybliżenie neotomistycznego
rozwiązania dotyczącego relacji natura–łaska, a w końcu relację z przezwyciężenia
neotomistycznych zawężeń i prezentację oraz krytykę najnowszych kierunków
myśli charytologicznej." (fragm.) |