Obszary oporu czynnych nauczycieli względem reformy edukacyjnej

Abstract

Wszelkim zachodzącym zmianom towarzyszy zjawisko oporu ludzi wzglę­dem tychże zmian. Reforma edukacjii jako zmiana o bardzo szerokim zakre­sie wzbudza także opór w szerokim zakresie. Wśród zmian wynikających z założeń obecnej reformy oświaty można rozróżniać dwie grupy. Do pier­wszej zaliczam zmiany duże strukturalne , obejmujące zmianę struk­tury szkolnictwa, zasady awansu i wynagradzania nauczycieli. Obszar tych zmian dotyczy funkcjonowania zawodowego nauczyciela i jest zewnętrzny wobec niego. Zmiany te określono w aktach prawnych. Zaistnienie zmie­nionego stanu rzeczy ma zatem jednoznacznie określony termin realizacji. Do drugiej grupy zmian, które wprowadza reforma edukacji, zaliczam zmiany ciągłe, dyskretne . Obejmują one zmiany programowe i wynikające z nich zmiany celów edukacji. Wystąpienie tych zmian jest możliwe dopiero po pewnym czasie. Dlatego poszukiwanie obszarów oporu wśród nauczy­cieli odnoszę do dwóch wymienionych grup zmian, dużych strukturalnych i ciągłych dyskretnych. Zmianom zaliczanym do pierwszej grupy nauczy­ciel musi się podporządkować, a zmiany zaliczane do drugiej grupy umoż­liwiają nauczycielowi rozwinięcie aktywności. Te dwa wyróżnione zakresy reformy edukacyjnej wyznaczają obszary, do których odnosi się opór na­uczycieli. Zainteresowanie zjawiskiem oporu ma swoje uzasadnienie w wynikach badań psychologów i pedagogów oraz w analizach koncepcji filozoficznych. Badania prowadzone przez psychologów (Obuchowski , 1986) wskazują, że zjawisko oporu występuje powszechnie. Badania dotyczące nowatorstwa nauczycieli ( Ekiert- Grabowska , 1989) dowiodły, że wśród nauczycieli występują grupy o zróżnicowanym stosunku do innowacji. Skoro reforma edukacyjna jest zaliczana do innowacji, to także wśród nauczycieli wystą­pią grupy niechętne reformie. Można tu wyróżnić grupy aktywnie tworzące, szukające nowych rozwiązań oraz wdrażające nowości, grupy akceptujące nowości z powodu nacisku społecznego i wdrażające innowacje ze względu na stosowany zewnętrzny przymus oraz grupy niechętne, opierające się in­nowacjom.