O wartościowaniu pracy nauczyciela w warunkach współczesnych przemian edukacyjnych

Abstract

Znaczna część bieżących publikacji, w których podejmuje się „temat nauczyciela”, poświęcona jest jego kształceniu, dokształcaniu, doskonaleniu, a rzadziej — funkcjonowaniu w zawodzie. Procesy te ujmowane są w szerokich ramach rozmaitych orientacji, doktryn, koncepcji, modeli, a także w świe­tle danych empirycznych. Globalnie procesy te stanowią jeden z istotnych wyznaczników (znaków, wyróżników) dokonujących się współcześnie prze­mian edukacyjnych. Przemiany edukacyjne jako takie nie są zjawiskiem specyficznym bieżącego dziesięciolecia. Przeciwnie, są typowym składnikiem konstytuującym historię oświaty, która własny swój rozwój czy postęp, ale także regres, zawdzięcza właśnie rozmaitym zmianom w obszarze różnych procesów edukacyjnych. Jakościowe zaś zmiany w edukacji zawsze były powiązane z czasem histo­rycznym, z określonym stanem cywilizacji, kultury i nauki, z polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa, z jego finansami i ekonomiką oraz z jego ustrojem społecznym. Udział poszczególnych czynników w przemianach oświatowo-edukacyjnych z reguły nie był i nie jest równomierny. Współcześnie, na przełomie wieku XX i XXI, jak nigdy dotąd, dominuje jeden czynnik, który wywiera silną presję na zmianę świata i usytuowanego w nim człowieka. Tym czyn­nikiem jest odmienna od dotychczasowych era cywilizacji elektroniczno-in- formacyjnej. Dzięki jej potężnym techniczno-elektronicznym środkom bły­skawicznie i równocześnie dostarcza się nieprawdopodobną wielość rozma­itych informacji do różnych zakątków kuli ziemskiej, „globalizując” w ten sposób świat (zacieranie granic geograficznych, miksowanie kultur, akcep­towanie chwiejności aksjologicznej itp.) i stawiając sam ten świat, jak i czło­wieka wobec nowych wyzwań oraz pytań o sens życia jednostek i społe­czeństw, o ich społeczne relacje, o systemy wartości, o potrzebę dokonywania wyborów. Do nowych wyzwań cywilizacyjnych zaliczyć też można potrzebę odmiennego, względnie zmodyfikowanego, funkcjonowania zawodowego człowieka. Wiąże się to zarówno ze zmianą sposobu patrzenia na pracę (zakres obo­wiązków, zadania, cele), jak i z jej watościowaniem . I ten wątek zamierzam rozwinąć w odniesieniu do nauczyciela na tle dokonujących się przemian edukacyjnych, z uwzględnieniem przemian w edukacji nauczyciel­skiej. Wątek wartościowania pracy nauczyciela jest raczej słabo reprezen­towany w bieżącej literaturze pedeutologicznej, a warto go podjąć z uwagi na jego związek z szansami i zagrożeniami w funkcjonowaniu zawodowym nauczyciela.