Interactive relationships between artist and recipient in virtual art

Abstract

Niniejsza dysertacja to analiza „podstawowego doświadczenia VR” — interaktywnej relacji pomiędzy twórcą a odbiorcą jego dzieła, które jest rodzajem interaktywnej sztuki osadzonej w cyfrowej rzeczywistości. Studium zagadnienia rozpoczyna się od próby przyjrzenia się trójkątowi Autor — Dzieło — Odbiorca, który był tematem burzliwego dyskursu między luminarzami XX wieku, od Umberto Eco do Michela Foucaulta; ta historyczna perspektywa jest wszakże tylko preludium do kolejnego rozdziału, gdzie znacznie współcześniejsi nam rozmówcy zastanawiają się nad relacją bezpośredniego uczestnictwa w sztuce. Rozdział wstępny zawiera także krytyczny przegląd wielu definicji interaktywności oraz rzeczywistości wirtualnej i bada kwestię interaktywnej natury człowieka z filozoficznego i socjologicznego punktu widzenia. Rozdział pierwszy poświęcony jest aktualnej dyskusji na temat roli interaktywności w relacjach między artystą a odbiorcą, przy czym główny nacisk pada tutaj na dzieła zapośredniczane technologicznie. Autor zastanawia się nad doświadczeniem interaktywności i wieloma elementami, które składają się zarówno na artystyczny proces dzielenia się dziełem sztuki, jak i na odbiór przez publiczność dzieła, kiedy to „uczestnikami są widzowie i użytkownicy w interakcji z tym dziełem i między sobą (Rogala, 1997)”. Rozdział zamykają rozważania na temat multimedialnych dzieł Mirosława Rogali, w których artysta sięga do własnej poezji, aby wywołać odwrotną transformację swoich nowych fotografii, a jednocześnie w większym stopniu kontrolować gotowy, przekształcony już obraz. Wydaje się, że jest to odpowiedź Rogali na postmodernistyczny świat wszechobecnej SI. Rozdział drugi analizuje wzorce obecne w sztuce interaktywnej, filmie, wideo i grach oraz zajmuje się cyberświatem, uniwersum w którym zachodzą interaktywne praktyki artystyczne. Autor bada również narzędzia wykorzystywane do tworzenia, dystrybucji, wystawiania i odbioru dzieł interaktywnych. Analiza obejmuje wybrane platformy Wirtualnej Rzeczywistości, a uwagę autora przykuwają zwłaszcza indywidualne i zbiorowe doświadczenia wzajemności za pośrednictwem tych platform. W trzecim i ostatnim rozdziale autor przedstawia wybrane projekty z zakresu wirtualnej rzeczywistości na wszystkich platformach VR, w tym pierwsze kino VR w Amsterdamie, przeżywającą rozkwit Produkcję Wirtualną w Hollywood oraz DEL+ALT+CTRL, nową interaktywną operę w 8 częściach autorstwa Mirosława Rogali. Ciągle zmieniające się, dynamiczne i wielowymiarowe relacje między artystą a użytkownikiem (użytkownikami) w przestrzeni zapośredniczonej technologicznie okazują się jeszcze bardziej złożone, gdy zderzają się ze sztuczną inteligencją, mimo że wciąż stoją przed nimi te same dylematy w debacie na temat stopnia, w jakim społeczeństwo lub technologia determinują sposób interakcji artysty, dzieła i odbiorcy. Samouczące się maszyny oparte na głębokich sieciach neuronowych posiadają zdolność do śledzenia naszej biernej wiedzy i instynktownych reakcji. Potrafią zmniejszyć spontaniczność interaktywności, którą dzisiaj cieszymy się w znacznym stopniu. Autor stawia więc ostatnie pytanie: czy sztuczna inteligencja odbierze nam interaktywność, sprowadzając nas znów do roli obserwatorów? Rozdział zamyka próba przewidzenia, jaka będzie przyszła rola interaktywności jeśli chodzi o autonomię na styku człowieka i maszyny i jaką formę przybierze proces podejmowania decyzji — innymi słowy, jakie problemy z manipulacją, władzą i kontrolą wynikną z wszechmocnej funkcjonalności SI, która będzie zarządzać naszym życiem na makro i mikro poziomie.