System światowy: między zacofaniem i rozwojem : (międzynarodowa debata nad rozwojem społecznym - próba syntezy)

Abstract

Międzynarodowa debata nad istotą rozwoju społecznego i zacofania - wielowątkowa, nacechowana niekiedy głębokimi emocjami - sprzyjała konceptualizacji wielu, alternatywnych lub komplementarnych, idei, koncepcji, teorii i wizji. Ujęcia i orientacje teoretyczne proponowane w rezultacie rozległych studiów i poważnych debat były tak liczne, iż trudno przeprowadzić ich pełną typologizację, nie mówiąc już o klasyfikacji, która - jak wiadomo - spełniać winna wymogi podziału logicznego. Wyłącznie zatem dla celów analitycznych teorie te sytuować można w trzech podstawowych paradygmatach1: modernizacyjnym, zależnościowym i alternatywnym. Na paradygmaty te składają się zbiory twierdzeń dotyczące zmian w skali globalnej, światowej czy jak powiadają niektórzy - planetarnej. Ich twórcy próbują przeto interpretować zjawiska i procesy zachodzące w tych kręgach kulturowych, które stanowią jądro systemu światowego (np. Ameryka Północna, Europa Zachodnia, Japonia) lub - a contrario - jego peryferie (np. Afryka, część Azji, część Ameryki Południowej, Oceania) i półperyferie (np. postkomunistyczne kraje Europy Wschodniej) (Fragment tekstu).