Przeciw myśleniu modelami. Jaka racjonalność teologii?

Abstract

Ten artykuł jest kontynuacją polemiki z „myśleniem modelami” w teologii, jaka ukazała się w Studia Bobolanum (2021, 1). Krytyka myślenia modelami została tu pogłębiona, co pozwoliło ukazać dwa radykalnie odmienne paradygmaty uprawiania teologii, czyli dwie jej racjonalności. Myślenie modelami jest znakiem i efektem racjonalności opartej na myśleniu nauki nowożytnej, a przede wszystkim na logice matematycznej. Tej racjonalności przeciwstawiam paradygmat podmiotowy: teologia powinna być uprawiana jako myślenie wychodzące od podmiotu i uznające prymat podmiotu nad tym, co przedmiotowe, obiektywne. Intelektualnym fundamentem takiego myślenia jest filozofia podmiotu. Dla takiej teologii szczególnie ciekawa jest, jako metoda myślenia, fenomenologia, a jako metafizyka ‒ myśl Levinasa. Język teologii również odzwierciedla przyjęty paradygmat. Na koniec pokazuję, że przyjęcie paradygmatu (przedmiotowego lub podmiotowego) w teologii ma poważne skutki w teologii praktycznej i w dydaktyce teologii.