Komunikowanie polityczne w Tychach w okresie transformacji ustrojowej

Abstract

Rozwój komunikowania politycznego jako jednej z form komunikowania społecznego wynika z konieczności porozumiewania się w systemach demokratycznych głównych aktorów politycznych - rządów, partii politycznych, grup interesów ze swoim elektoratem i sympatykami. Komunikowanie polityczne jako samodzielny obszar studiów akademickich zaistniało dopiero w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku. Prekursorami nauki o komunikowaniu politycznym byli Amerykanie, którzy pozostawili trwały dorobek i liczną literaturę. Komunikowanie polityczne cieszy się również dużym zainteresowaniem w Polsce. W niniejszej pracy doktorskiej dokonano szerszego omówienia procesu lokalnego komunikowania politycznego. Opisu dokonano na podstawie dostępnych opracowań teoretycznych oraz na podstawie analizy wyników samodzielnie przeprowadzonych badań empirycznych. Dla lepszego uchwycenia występujących zjawisk i procesów społecznych, jako obszar badawczy zostało wybrane miasto Tychy stanowiące przykład typowego pod względem ładu architektonicznego, struktury demograficznej i zachodzących procesów społecznych miasta w systemie satelitów aglomeracji górnośląskiej. Głównym celem pracy było: 1. scharakteryzowanie lokalnego procesu komunikowania politycznego aktorów sceny politycznej miasta Tychy z mieszkańcami w okresie badawczym obejmującym okres transformacji ustrojowej (od 1989 do 2006 r.); 2. przeprowadzenie analizy wyników wyborczych (samorządowych); 3. opisanie postrzegania komunikowania politycznego przez lokalne organizacje polityczne; 4. określenie modeli działalności lokalnych organizacji politycznych; 5. uchwycenie miejsca, jakie zajmują media lokalne w procesie komunikowania politycznego; 6. prezentacja zainteresowania sprawami politycznymi lokalnego audytorium komunikowania politycznego. Problem badawczy został ujęty w formie deskryptywnej i obejmował zagadnienie skuteczności technik komunikowania politycznego stosowanych w okresie między wyborami na poziomie lokalnym, na przykładzie miasta Tychy. Dla zidentyfikowanego problemu badawczego została sformułowana hipoteza badawcza: ”Im bardziej zorganizowane komunikowanie polityczne z wyborcami w okresie między wyborami - tym lepszy wynik wyborczy”. W celu zweryfikowania hipotezy poprzez badania dostarczono danych, które opisywały: • znajomość technik komunikowania politycznego wśród lokalnych organizacji politycznych; • ilość podjętych działań i ich ocenę dokonaną przez wyborców; • wpływ tych działań na preferencje wyborcze; • zakres i wpływ działań podejmowanych przez liderów i ich wpływ na preferencje wyborcze; • wpływ czynników zewnętrznych (ogólnokrajowej sytuacji społecznoekonomicznej) na planowanie działań politycznych i na preferencje wyborcze; • zainteresowanie mieszkańców sprawami politycznymi; • opinie mieszkańców na temat zdarzeń politycznych; • identyfikację źródeł informacji o sprawach społeczno-politycznych; • motywy działań politycznych; • sugestie mieszkańców na temat działań politycznych, jakie powinny być realizowane przez aktorów politycznych. Niezbędne informacje, które pozwoliły na weryfikację hipotezy zostały zebrane poprzez badania empiryczne. Zaplanowane badania zostały podzielone na dwa etapy. W pierwszym etapie badaniu zostali poddani aktorzy kolektywni lokalnej sceny politycznej (11 organizacji politycznych), a w drugim - próba reprezentacyjna mieszkańców miasta (500 osób). Dane zostały zebrane poprzez zastosowanie takich technik badawczych, jak badania ankietowe i wywiad skategoryzowany. Były to badania sondażowe zmierzające do ustalenia opinii, postaw, zachowań, motywów i oczekiwań wyborców. Przyjęta metoda badawcza pozwoliła w sposób uporządkowany osiągnąć cel badawczy, zapewniając maksymalny stopień efektywności. Zebrane materiały poddano weryfikacji, selekcji, klasyfikacji, kategoryzacji, skalowaniu, a następnie analizie ilościowej i jakościowej. Badania społeczne zostały przeprowadzone w miesiącach od marca do maja 2005 roku. Przeprowadzone badania obejmowały także potrzeby praktyki związane z istniejącymi możliwościami zastosowania osiągnięć naukowych w zakresie komunikowania politycznego, sprawdzając wycinkowo prawdziwość ich ustaleń i ukazując nowe problemy badawcze. W końcowym efekcie uzyskane wyniki pozwoliły na wysuniecie dalszych hipotez, przyczyniając się do rozwoju teorii poprzez wzbogacenie wiedzy o badanych zjawiskach. Zrealizowane badania społeczne mogą także stanowić podstawę dla dalszych, pogłębionych badań rzeczywistości społeczno-politycznej oraz podstawę do dalszej analizy procesów społecznych, a poprzez ich wysoki stopień oryginalności mogą być przydatne w znalezieniu ogólnej prawidłowości determinującej określone zachowania elementów lokalnego komunikowania politycznego. Niniejsza praca składa się z 4 rozdziałów. Pierwszy rozdział – wprowadzający - poświęcony jest szerokiej perspektywie komunikowania masowego i politycznego w aspekcie teoretycznym. Zaprezentowano w nim genezę komunikowania politycznego oraz podejścia badawcze reprezentowane przez różne szkoły. Wśród nich znalazły się między innymi takie podejścia badawcze, jak: socjologiczne, medioznawcze, politologiczne, interakcyjne, dialogowe, prawoznawcze, ekonomiczne, psychologiczne, pedagogiczne, językoznawcze. Rozdział ten wyjaśnia specyfikę, zakres i charakter studiów nad komunikowaniem politycznym. Jest także przeglądem definicji i ujęć teoretycznych procesu i systemu. W tym miejscu zostały przybliżone teorie komunikowania politycznego takie, jak: socjologiczne ujęcie M. Rusha, definicja systemowa J. Blumlera i M. Gurevitcha, medioznawcza perspektywa R. Negrine, amerykańska wizja R. E. Dentona i G. Woodwarda, trójelementowa koncepcja B. McNaira, złoty trójkąt komunikowania Perloffa, syntetyczna definicja B. Dobek- Ostrowskiej. Kolejne podrozdziały poświęcone zostały między innymi komunikowaniu politycznemu w przestrzeni lokalnej i marketingowi politycznemu - jako specyficznej formie komunikowania politycznego zyskującej coraz większą popularność na polskiej scenie politycznej. Rozdział zamykają obszerne opisy technik oddziaływania politycznego oraz analiza uczestników procesu komunikowania politycznego - aktorów politycznych. W rozdziale drugim został podjęty ważny problem dla praktycznego wymiaru komunikowania. W centrum uwagi znalazła się analiza sceny politycznej miasta Tychy w okresie transformacji ustrojowej. Zaprezentowane zostały szczegółowe analizy wyników wyborów samorządowych od 1989 do 2006 roku. Rozdział ten ukazuje dynamikę lokalnej sceny politycznej w perspektywie wieloletniej oraz wskazuje na jej najważniejszych aktorów politycznych. Zaprezentowano tutaj także historię miasta, najważniejsze etapy jego budowy i czynniki rozwojowe. Rozdział trzeci prezentuje wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród głównych aktorów politycznych. Opisuje ich działalność oraz działania komunikacyjne, przyjęte modele organizacyjne oraz stosowane przez nich formy komunikowania politycznego. Analiza tego ogniwa komunikowania politycznego obejmuje także swym zakresem komunikację wewnętrzną i zewnętrzną oraz zagadnienia z zakresu planowania i zarządzania kampanią wyborczą. Wśród przeprowadzonych badań nie zabrakło również analizy mediów lokalnych w zakresie lokalnego komunikowania politycznego. W rozdziale trzecim zamieszczono także analizy prasoznawcze najważniejszych lokalnych tytułów - prasy samorządowej „Twoje Miasto”, Górnośląskiego Tygodnika Regionalnego „ECHO”, dodatku „Dziennika Zachodniego”, tygodnika społeczno-politycznego „Tydzień w Tychach”, tygodnika „Nowe Echo”. Pracę zamyka rozdział czwarty wyjaśniający zachowania audytorium lokalnego komunikowania politycznego na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych wśród mieszkańców miasta Tychy. Zebrane wyniki pozwoliły między innymi na dokonanie analiz źródeł przekazów komunikatów politycznych; czytelnictwa prasy lokalnej, samorządowej i regionalnej; zainteresowania lokalnymi sprawami politycznymi. W tym miejscu została poddana opisowi lokalna aktywność polityczna i ocena komunikacji wyborczej oraz organów samorządu terytorialnego. Rozdział zamyka problem aktywności medialnej obywateli na przykładzie analizy prasoznawczej tygodnika „Echo”, wypowiedzi w prasie samorządowej „Twoje Miasto”, internetowego czatu i forum dyskusyjnego miejskiego portalu, rubryki czytelniczej w „Tydzień w Tychach” oraz listów i sygnałów w „Nowym Echu”. Przytoczone wyniki badań zobrazowane zostały licznymi zestawieniami tabelarycznymi i wykresami. Oddając niniejszą pracę, chciałbym podziękować mojemu Promotorowi za wszelkie uwagi i sugestie, które pozwoliły mi na rzetelne przeprowadzenie badań empirycznych, analizę zebranego materiału i merytoryczne opracowanie poszczególnych rozdziałów pracy. Chciałbym także podziękować mojej rodzinie za udzielone wsparcie w trakcie jej pisania.