Skip navigation

Zastosuj identyfikator do podlinkowania lub zacytowania tej pozycji: http://hdl.handle.net/20.500.12128/5147
Tytuł: Redemittel zur Verbalisierung statistischer Ubersichtsformen im Polnischen und Deutschen
Tytuł równoległy: Środki językowe do werbalizacji statystycznych przedstawień graficznych w jezyku polskim i niemieckim
Autor: Iwańska, Anna
Promotor: Iluk, Jan
Słowa kluczowe: język polski; język niemiecki; językoznawstwo porównawcze
Data wydania: 2008
Wydawca: Katowice : Uniwersytet Śląski
Abstrakt: Celem niniejszej pracy była analiza wypowiedzeń w języku polskim i niemieckim, służących do werbalizacji statystycznych przedstawień graficznych w formie tablic i wykresów. Posługując się metodą składników bezpośrednich, struktury wypowiedzeń zostały podzielone na frazę nominalną (NP) i frazę werbalną (VP). Za pomocą walencji syntaktycznej oddzielono konotowane konstytuenty (satelity) struktur NP i VP od niekonotowanych. Rozwijanie względnie redukowanie struktur fraz NP i VP języka polskiego i niemieckiego, składających się z konotowanych podrzędników, znalazło swe uzasadnienie na płaszczyźnie walencji semantycznej. Struktura frazy nominalnej jest rozbudowywana, dopóki jej konstytuenty są realizowane leksykalnie za pomocą niepełnych semantycznie rzeczowników relacyjnych, których znaczenie uzupełniane jest znaczeniem innego rzeczownika. Leksykalna realizacja konstytuentów determinuje formę rozwijania struktur. Struktura NP w języku polskim rozwijana jest zawsze prawostronnie według relacji syntaktycznych, zachodzących między członami konstytuującymi, i z tego względu przybiera formę grupy wyrazowej. Natomiast struktura NP w języku niemieckim rozbudowywana jest raz prawostronnie – zgodnie z zależnościami syntaktycznymi – a raz lewostronnie – zgodnie z zasadami słowotwórczymi i jej forma jest odpowiednio bądź grupą wyrazową bądź złożeniem. Na podstawie przeprowadzonej analizy konfrontatywnej struktur NP języka polskiego i niemieckiego nie można stwierdzić jednoznacznie, kiedy ekwiwalentne podrzędniki niemieckie powinny być realizowane leksykalnie w formie grupy wyrazowej, a kiedy w formie złożenia. Możemy jedynie zaobserwować pewną tendencję do występowania semantycznych ekwiwalentów polskich podrzędników przymiotnikowych, które w strukturach NP w języku niemieckim często mają formę członu określającego w złożeniach. Leksykalna realizacja członów konstytuujących determinuje ponadto liczbę satelitów w strukturach NP obu języków. Analiza porównawcza wykazała, że konstytuenty mogą być realizowanie leksykalnie przez leksemy, które różnią się między sobą w obu językach liczbą motywów nazwotwórczych. Jeżeli konstytuent jednego języka jest reprezentowany przez leksem o jednym motywie nazwotwórczym, a jego odpowiednik w drugim języku posiada dwa motywy nazwotwórcze, wtedy struktura NP zwiększa się o kolejny konstytuent. Struktura frazy werbalnej rozbudowuje się, jeśli czasownik, pełniący funkcję bazy struktury, posiada predykat semantyczny o przynajmniej dwóch argumentach. Jeżeli wyrażenia argumentowe są realizowane leksykalnie za pomocą rzeczowników relacyjnych, wtedy struktura VP jest rozwijana o dalsze podrzędniki. Rozwijanie względnie redukowanie struktury VP wynika ponadto z leksykalnej realizacji bazy werbalnej w obu językach. Jeżeli czasownik bazowy zawiera sememy, które nie są zawarte w znaczeniu ekwiwalentnego czasownika, wtedy sememy te zostają zwerbalizowane za pomocą dodatkowego leksemu. Struktura VP zostaje w ten sposób rozbudowana o kolejne podrzędniki (przyimkowe lub przysłówkowe). Dalszym przedmiotem dysertacji był opis utekstowienia wykresów statystycznych. W tym celu zaprezentowano typowe statystyczne przedstawienia graficzne, tzn. tabele statystyczne, wykresy słupkowe pionowe i poziome, wykresy liniowe i kołowe, oraz przeprowadzono ich analizę ze względu na funkcję komunikacyjną, wynikającą z informacji, zaczerpniętych z poszczególnych typów wykresów. Wyniki analizy pozwoliły wysnuć wniosek, iż funkcja informacyjna determinuje zarówno dany typ wykresu jak i treść wypowiedzenia. Potwierdziła się tym samym teza niniejszej pracy, że wypowiedzenia, służące do interpretacji wykresów statystycznych, są determinowane przez funkcję komunikacyjną danego wykresu. Interpretowanie statystycznych przedstawień graficznych zostało w dalszej części pracy scharakteryzowane jako sprawność językowa. Na podstawie analizy dyrektyw Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, celów dydaktycznych dla poszczególnych certyfikatów językowych, a także wymagań dydaktyczno-metodycznych dotyczących egzaminu maturalnego z języka obcego w polskich szkołach średnich stwierdzono, że językowa sprawność interpretacji przedstawień graficznych nie została eksplicytnie uwzględniona. Nie sprecyzowano specyficznych sprawności cząstkowych, koniecznych do interpretacji wykresu w języku obcym, które uczący się powinni opanować. Specyficzne sprawności cząstkowe wyłoniono w niniejszej pracy z funkcji komunikacyjnych poszczególnych typów wykresu, za pomocą których przedstawia się m.in. tendencje rozwojowe w przedziale czasowym. Głównym celem badań empirycznych było uzdolnienie uczących się do interpretowania wykresów w języku obcym, a tym samym nauczenie specyficznych sprawności cząstkowych oraz typowych środków językowych. Wyniki badań pozwoliły stwierdzić, że możliwe jest nauczenie sprawności interpretacji wykresów w języku obcym podczas semestralnego kursu, składającego się z szeregu celowych ćwiczeń leksykalnych. Po zakończonym kursie uczący się, którzy dysponowali dość niską kompetencją języka niemieckiego, potrafili sformułować wypowiedzenia, wyrażające utekstowienie tendencji rozwojowych w przedziale czasowym, a zarazem zinterpretować wykres liniowy w formie dłuższego tekstu specjalistycznego w języku obcym. Wyniki niniejszej pracy pogłębiają zarówno badania językoznawcze obu języków nad strukturami wypowiedzeń w ramach fraz nominalnych i werbalnych, jak i badania konfrontatywne w tym zakresie, stanowią przyczynek do badań specjalistycznego języka polskiego i niemieckiego, a także dostarczają nowych informacji o nauczaniu języka specjalistycznego. Analiza konfrontatywna wypowiedzeń, służących do werbalizacji typów wykresów w pozostałych funkcjach komunikacyjnych, a także analiza tych wypowiedzeń, formułowanych w języku mówionym, stanowiłyby interesujący przedmiot dalszych badań językoznawczych. Ciekawe perspektywy badawcze w dydaktyce języka niemieckiego jako języka obcego i specjalistycznego mogłyby wyniknąć naszym zdaniem także z przeprowadzenia kursu interpretowania wykresów dla grupy zaawansowanej oraz z próby nauczenia werbalizacji pozostałych typów wykresów.
URI: http://hdl.handle.net/20.500.12128/5147
Pojawia się w kolekcji:Rozprawy doktorskie (W.Hum.)

Pliki tej pozycji:
Plik Opis RozmiarFormat 
Iwanska_Redemittel_zur_Verbalisierung.pdf4,72 MBAdobe PDFPrzejrzyj / Otwórz
Pokaż pełny rekord


Wszystkie pozycje w RE-BUŚ są chronione prawem autorskim chyba, że zostało wskazane inaczej.