A history of emotive interjections in English: what, why and how

Abstract

W pracy omówiono ewolucję form oraz funkcję wykrzyknień i wtrąceń what, why i how na podstawie korpusu tekstów powieści angielskich (XVII- XX wiek). Opierając się na dotychczasowych opracowaniach językoznawczych, podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy można mówić o konwencjonalizacji treści wykrzyknień przy współistnieniu tradycyjnej funkcji pytającej i wtórnej funkcji eksklamatywnej tych zaimków . Jak wiadomo, każdy akt komunikacji związany jest z emocjonalnym zaangażowaniem rozmówców, co powoduje, że semantyka postaw uczuciowych i stosunków międzyludzkich wyraża się między innymi w różnych sposobach mówienia. Zasadne jest zatem omówienie wielorakich emocji, takich jak radość, zachwyt, rozczarowanie lub zdenerwowanie. Temat ten rozważany jest w rozdziale II. Ponadto zwrócono uwagę na złożoność problemu, która wyraża się także w różnicach definicyjnych pomiędzy pojęciem wykrzyknienia (exclamation) i pojęciem wykrzyknika (interjection), szczególnie gdy wykrzyknienie jest formą jednowyrazową typu What!, Why!, How!. Oba te terminy zostały jednoznacznie zdefiniowane. Rozdział trzeci omawia diachroniczny rozwój wykrzyknień. Zjawisko współistnienia dwóch różnych funkcji opisywanej klasy pojawia się już w okresie staroangielskim. Różnice w poszczególnych przykładach wskazują na wymienność badanych funkcji w różnym stopniu i z różną częstotliwością dla what, why i how. Można też zaobserwować syntaktyczną mobilność badanych zaimków, które pojawiają się nie tylko na początku zdania, ale mogą również zajmować dalszą pozycję charakterystyczną dla zdania podrzędnego. W rozdziale czwartym (poświęconym wykrzyknieniu what), piątym (opisującym leksem how), i szóstym (omawiającym why), przeprowadzono analizę zgromadzonego materiału badawczego - wybranych powieści angielskich opublikowanych pomiędzy 1621 a 1950 rokiem. Przeanalizowano modyfikację wyrażeń wykrzyknikowych z what, why i how występujących zarówno w zdaniach pojedynczych (exclamations), jak i pojawiających się jako jednowyrazowe formy (interjections). Zwrócono także uwagę na znaczącą różnorodność użycia znaków interpunkcyjnych (znak wykrzyknika, znak zapytania, kropka, itp.) stosowanych w języku pisanym w celu zasygnalizowania konturu intonacyjnoakcentacyjnego wypowiedzi. Rozdział siódmy stanowi podsumowanie badań opartych na materiale historycznym, wskazując że silny preskryptywizm w XVIII i XIX wieku, jak również proces gramatykalizacji mógł mieć znaczny wpływ na współistnienie funkcji pytającej oraz wykrzyknikowej. Badania dużych korpusów tekstów przy użyciu konkordacyjnych i wyszukujących programów komputerowych wykazały, że te konstrukcje zachowują moc illokucyjną, gdyż są często zaznaczone znakiem graficznym w formie wykrzyknienia, który podkreśla jeszcze bardziej ich funkcję emotywną. W tym samym materiale można zaobserwować asymetrię pomiędzy współfunkcjonalnością badanych zaimków. Podczas gdy why nadal jest używane jako wykrzyknik, what i how są coraz rzadziej spotykane w tej funkcji, zatem badanie wymyka się z ram sztywnej klasyfikacji.