Projekt nauki nowej Marshalla McLuhana. Filozoficzne konsekwencje zmian form komunikacji

Abstract

Specyfika myśli Marshalla McLuhana leży w kategoriach porządkowania rzeczywistości przejętych z tradycji organizowania wiedzy w system sztuk wyzwolonych. Zależność McLuhana od tej tradycji można ująć w dwóch punktach. Po pierwsze autor Galaktyki Gutenberga korzysta z wieloznaczności, z jaką związane są sztuki wyzwolone – raz bowiem mogą oznaczać ogólną kulturą przystojną przyzwoitemu człowiekowi (to znaczenie wykorzystuje np. J. S. Mill w swojej koncepcji liberal education), innym razem sztuki wyzwolone, szczególnie dotyczy to sztuk trywialnych, rozumiane są jako coś, co stwarza określone dyspozycje psychiczne czy nawyki poznawcze (takie rozumienie sztuk znajdziemy już u św. Augustyna). Po drugie McLuhan dzięki studiom nad sporem w obrębie sztuk trywialnych wyznacza nowe pole epistemiczne w obrębie, którego znajdują się zależności między wiedzą, sposobami jej organizacji a komunikacją. Przy czym ta nowa perspektywa rozumienia wiedzy wymaga nowej artykulacji, wskazania obszarów badawczych, które znajdując się w miejscu zetknięcia epistemologii, estetyki i teorii społecznej, były przeważnie zaniedbywane przez tradycję filozoficzną. W projekcie nauki nowej idzie zatem McLuhanowi o opisanie tych miejsc niedookreśleń, wynalezienie nowego języka, w którym ukryte dla tradycyjnych metod myślenia powiązania między światem wytworów człowieka a społecznymi i psychicznymi jakościami staną się widoczne. Ważkości takiej próby nie należy poddawać w wątpliwość, mimo że sama realizacji w wielu miejscach musi budzić zastrzeżenia. Intencją McLuhana nie jest bowiem jedynie stworzenie teorii komunikacji społecznej, lecz zgodnie z tradycją zapoczątkowaną w Platońskim Fajdrosie, a później podtrzymywanej przez św. Augustyna w De doctrina christiana, autor Galaktyki Gutenberga widzi możliwość przemiany moralnego oblicza świata (tj. stworzenie globalnej wioski) poprzez poznanie gramatyki środków masowego przekazu.