| Abstrakt: | Gdy przyglądamy się tekstom współczesnej prasy – czy to z pozycji przeciętnego odbiorcy, czy też z pozycji badacza języka – dostrzegamy w nich liczne zmiany w języku, stylu i gatunku. (...) można zaobserwować, że innowacje stylistyczno-językowe i gatunkowe w tekstach prasy przyciągają uwagę wielu odbiorców, co ma wpływ na większą poczytność danego pisma i skuteczność jego społecznego oddziaływania. Badacz
języka nie może pominąć tego zjawiska” (Kudra 1999: 296). Praca ta stanowi próbę zintegrowanego spojrzenia na dialogowość w prasie w perspektywie genologicznej, ale jest jednocześnie świadectwem wielu niepowtarzalnych realizacji tekstowych o wyraźnym nastawieniu dialogowym. Z analizy dialogów w prasie płynie kilka wniosków o charakterze interpretacyjnym. Należy mieć świadomość, że dialogowość widoczna w prasie jest w pewien sposób dialogiem fingowanym, sztucznym. Dialogowość jest bowiem cechą języka
mówionego, wynika z bezpośredniości kontaktów międzyludzkich. Wszelkie próby transkrypcji dialogów w prasie są próbą ich (za)pisania (Skudrzykowa 1994). Jednocześnie uznając teksty prasowe za formy interakcyjne ze względu na istnienie modelowanego odbiorcy, trzeba zaznaczyć, że wszystkie struktury dialogowe
będą dialogować dwupłaszczyznowo. Będzie to dialog wewnątrztekstowy i dialog dziennikarza z czytelnikiem. Formy dialogowe z pewnością podkreślają także sposób odbioru tekstu pisanego i bardzo dobrze pokazują możliwości pozyskiwania odbiorcy. Opisane przeze mnie zjawiska wyraziście zaznaczone w formach dialogowych mogą być tendencjami, które w pewien sposób opisują dyskurs prasowy, język prasy.
Z pewnością należą do nich: - interakcyjność i intertekstowość prasy, - atrakcyjność, kreatywność, inforozrywkowość, - dialogowość i wielogłosowość tekstów, - wizualność (grafizacja tekstów prasowych),
- indywidualizacja języka. Te tendencje obserwowane na przykładzie dialogów prasowych mogą być widoczne
w innych miejscach w prasie. Jednocześnie zastanawiam się, czy nie można o tych zjawiskach mówić w kontekście aspektów wspierających powstawanie współczesnych gatunków prasowych.
Omawiając metamorfozy gatunkowe, chciałam podkreślić także istniejące paradoksy: analizując metamorfozy wywiadów, można stwierdzić że gatunkowi dialogowanemu może towarzyszyć monologowość, natomiast gatunkom monologowym – dialogowość. Wielokrotnie w rozprawie, pisząc o eksplozji dialogów w prasie, traktowałam je jako przejaw mody. Warto jednak w tym miejscu przywołać fragment
artykułu Stanisława Gajdy dotyczącego dialogowości tekstów naukowych: „Tego zainteresowania nie sposób tłumaczyć tylko kaprysami mody naukowej. Wydaje się, że u podstaw kariery pojęcia dialogu leżą zjawiska współczesnego życia, zwłaszcza procesy integracji i dyferencjacji w różnych dziedzinach społecznych oraz coraz bardziej nagląca i powszechniej odczuwana potrzeba zrozumienia i opanowania rozwijających się we
współczesnym świecie form kulturowych. Konieczność dialogu wynika także z odczucia ogólnoludzkiej wspólnoty losu, wzajemnej współzależności. Motywuje go potrzeba uzgadniania odmiennych punktów widzenia i wyjaśniania zaistniałych różnic”.W podobnym tonie wypowiada się Bożena Witosz: „przyczyn, które pokierowały
rozwojem niektórych gatunków piśmiennictwa tak, by je m.in. w sposób radykalny «zdialogizować» (…), upatrywać należy więc w szerszych procesach o podłożu kulturowym. Można założyć, że potrzeba interakcji «koronuje» rozmowę, która staje się gatunkiem szczególnie w społeczeństwie cenionym, i że inne formy mowy będą do niej nawiązywać. Można więc potraktować obraz form dialogowych w prasie
jako przejaw pewnych tendencji w kulturze, która nosi w sobie znamię dialogu – dialog jest strukturą komunikacyjną, w granicach której dokonała się zmiana paradygmatu myślowego w kulturze XX i XXI wieku”.
Jednocześnie współczesna kultura to postmodernistyczny indywidualizm, którego przejawem w prasie będzie wielogłosowość (uznałam ją za specyficzny przejaw dialogowości), oznaczająca kilka głosów mówiących indywidualnie. Można więc interpretować formy dialogowe w prasie w kontekście metafory mediów jako filtru, pryzmatu – ponieważ są one dobrą perspektywą dla obserwacji współczesnej kultury, w której centrum jest człowiek komunikujący i komunikujący się. |