Wieloaspektowość systemu komunikowania się w uczelni wyższej

Abstract

Przedmiotem niniejszej pracy jest komunikacja w uczelni wyższej. Diagnoza tego problemu staje się coraz bardziej konieczna, gdyż obserwujemy obecnie coraz więcej problemów związanych z komunikacją w uczelni wyższej prowadzących do różnego rodzaju barier i trudności organizacyjnych. Podjęta problematyka badawcza zmierza do wyjaśnienia przyczyn występowania tychże barier w procesie komunikowania się w uczelni wyższej. Badacze struktur organizacyjnych skupiają się przeważnie na komunikacji jako na procesie przepływu informacji, zwracając uwagę na źródła nadawanego komunikatu, na formę samego przekazu oraz na jego odbiorcę. W odróżnieniu od dotychczasowych analiz zagadnienie komunikacji w organizacji zostało zaprezentowane w niniejszej pracy w oparciu 0 wieloaspektową analizę czynników związanych z komunikacją w uczelni wyższej. Rozpatrywanie komunikacji jako systemu odnosi się bowiem do całościowego ujęcia zjawiska poprzez analizę samego procesu oraz zwrócenie uwagi na ważne aspekty komunikowania się. Uczelnia wyższa to rozbudowana i hierarchiczna struktura, w której występuje różnorodność zadań i działań a nakładające się na siebie role zróżnicowanie zatrudnienia powodują niejasną podległość. Działania badawcze zostały oparte na podejściu z punktu widzenia: socjologii, psychologii i nauk o zarządzaniu. Podejście socjologiczne pozwoliło na analizę kultury jako istotnego czynnika wyjaśniającego problemy w komunikowaniu się. Podejście psychologiczne umożliwiło uwzględnienie wartości klimatu w miejscu pracy i jego wpływu na procesy komunikowania się, badanie zaś aspektu zarządzania dało możliwość uwzględnienia wielu ważnych informacji o strukturze organizacyjnej uczelni, definiując tym charakter wykonywanych wewnątrz zadań. Perspektywa badawcza przyjęta w niniejszej pracy pozwala więc na analizę komunikacji poprzez badanie kultury organizacyjnej i wynikającego z niej klimatu oraz charakteru zadań. Głównym celem poznawczym pracy jest wykrycie przyczyn występowania barier w komunikowaniu się wśród pracowników uczelni wyższej. Zaproponowane wieloaspektowe podejście do komunikacji pozwala na odmienne i wzbogacone spojrzenie w porównaniu do ujęcia komunikacji jedynie jako procesu. Nie wystarcza na przykład analizować bariery komunikacyjne między administracją a pracownikami naukowymi bez uwzględnienia kontekstu kultury, poprzez koncentrację tylko na nadawcy i odbiorcy komunikatu. Podstawowym warunkiem realizacji powyższego celu jest zatem diagnoza i szersza analiza zjawisk kultury, klimatu i charakteru zadań, uczestniczących w funkcjonowaniu instytucji. Ujęcie komunikowania się w tak szerokim kontekście, poprzez zwrócenie uwagi na rolę różnych czynników oraz ich relacje, dało nowy wymiar i pozwoliło na głębsze zrozumienie problemów w porozumiewaniu się. W niniejszej pracy podjęto próbę określenia przyczyn występowania węzłów komunikacyjnych wśród pracowników uczelni, przyjmując za podstawę model komunikacji, w którym uwzględniono zróżnicowanie charakteru zatrudnienia, przejawy występujących w uczelni orientacji kulturowych oraz panujący klimat w miejscu pracy. Przeprowadzone badania odnoszą się do charakterystyki współzależności komunikacji, kultury organizacyjnej i klimatu w miejscu pracy oraz zadań realizowanych w obrębie uczelni. Badania zostały oparte na analizie przypadku z uwzględnieniem trzech metod badawczych. Pierwsza to badania ankietowe wśród populacji uczestników zatrudnionych w uczelni, przy użyciu kwestionariusza, a druga zogniskowane wywiady grupowe wśród celowo dobranych przedstawicieli z wyróżnionych grup pracowniczych oraz indywidualne wywiady z osobami należącymi do grupy samodzielnych pracowników naukowych. Wyniki uzyskano w trzech etapach badań, w celu wyjaśnienia podjętego w pracy problemu. W pierwszej części pracy przedstawiono rozważania o charakterze teoretycznym. Pierwszy rozdział prezentuje charakterystykę uczelni wyższej. Zwrócenie uwagi na zróżnicowany charakter wykonywanych zadań w uczelni akcentuje rozmaitość zachowań organizacyjnych. Rozdział opisuje strukturę uczelni z naciskiem na procesy komunikowania się obserwowane na poszczególnych poziomach jej funkcjonowania. W drugim rozdziale przedstawiono różne teoretyczne modele komunikacji w organizacji. Omówienie teorii ma na celu wyjaśnienie znaczenia funkcji i roli jaką pełni komunikacja w organizacji. Trzeci rozdział omawia problemy kultury organizacyjnej. W rozdziale zawarto szczegółową charakterystykę i definicję kultury organizacyjnej. Zaprezentowane tu wymiary i profile kultur dotyczą przejawów i wpływu kultury na funkcjonowanie organizacji. Czwarty rozdział zawiera teoretyczne wyjaśnienie znaczenia klimatu w miejscu pracy. Rozdział ten przedstawia czynniki mające istotny wpływ na atmosferę w pracy oraz ich znaczenie dla funkcjonowania komunikacji w organizacji. Rozdział piąty rozpoczyna drugą część pracy o charakterze badawczym. Prezentuje założenia metodologiczne podjętych badań: problemy, cele pracy oraz hipotezy badawcze i zmienne przyjęte do badań. Dodatkowo można tu znaleźć także opis metod i narzędzi badawczych, którymi posłużono się w trakcie procesu badawczego. Kolejny, szósty rozdział rozpoczyna część empiryczną pracy i tym samym jest rozdziałem zawierającym opis i interpretację wyników podjętych badań. Rozdział siódmy prezentuje raport z badań fokusowych przeprowadzonych wśród pracowników uczelni. Ostatni ósmy rozdział zawiera wnioski i implikacje praktyczne.