Stereotypy męskości i kobiecości a zachowania agresywne mężczyzn chorujących na schizofrenię

Abstract

Możliwość obserwowania zachowań pacjentów ze schizofrenią przebywających na leczeniu w oddziałach psychiatrycznych oraz dostępne rezultaty z badań naukowych nad schizofrenią sugerują, że chorzy próbują strukturować swe interakcje społeczne i sposób widzenia siebie stosując głównie myślenie heurystyczne, kategorialne. Często „przeskakują” do wniosków bez analizy niezbędnych przesłanek wynikających z danej sytuacji. Taki sposób przetwarzania informacji jest charakterystyczny dla naturalnego procesu posługiwania się przez jednostki stereotypami (Mackie, Hamilton, Susskind, Rosseli 1999). Stereotypy jako element poznania społecznego pozwalają na rozumienie i ocenę zachowania innych osób, którym nadaje się etykietę ze względu na sklasyfikowanie do pewnej grupy, ale także dają możliwość tworzenia samowiedzy. Autostereotypy informują o cechach i formach zachowania członków własnej grupy odniesienia, motywując do podejmowania różnych działań (Tajfel, Turner, 1979; Fiske, Taylor, 1991, Bodenhaus, Macrae, 1998). Nadal jednak mało jest badań nad wzajemnymi relacjami między stereotypami i zachowaniem, a dotychczasowe wykazują związki słabe (Wojciszke, Doliński, 2008). Najbardziej pierwotne stereotypy, o ogólnie łatwej dostępności poznawczej to stereotypy płci (Deaux, Lewis, 1984; Mandal, 2003). Stanowią one uproszczone reprezentacje poznawcze na temat zachowań, ról społecznych i cech wchodzących w skład kobiecości i męskości. W treści stereotypów płci wyraźnie pojawia się agresja, ekspansja i sprawczość jako typowo męska i uległość, wspólnotowość jako typowo kobieca (Riccardelli, Williams, 1995; Wojciszke, 2010). Można zatem przypuszczać, że stereotypy płci będą odgrywały rolę w uruchamianiu agresji u osób ze schizofrenią ze względu na skłonność tych chorych do posługiwania się kategorialnym sposobem przetwarzania informacji na temat relacji społecznych. W opracowaniach naukowych brakuje, jak dotąd, rozważań, które podejmowałyby zagadnienie związku między zaburzonym zachowaniem interpersonalnym pacjentów chorych na schizofrenię, a sposobami przetwarzania informacji społecznych przez pryzmat stereotypowej kategoryzacji związanej z płcią. Niniejsza praca stanowi próbę zobrazowania udziału stereotypów płci w procesie budowania wiedzy o sobie i innych oraz aktywizacji zachowań agresywnych przez mężczyzn cierpiących na schizofrenię, w oparciu o koncepcje wypracowane przez psychologię społeczną. Uzyskane z badań wyniki mogłyby dostarczyć nowego elementu wiedzy na temat funkcjonowania poznawczo - społecznego mężczyzn chorujących na schizofrenię. Ponieważ zdolność wyjaśniania i zrozumienia zdarzeń przez osobę chorą ma istotne znaczenie w terapii, niniejsze badania mogłyby także okazać się pomocne w kształtowaniu programu rehabilitacji psychologicznej dla tego typu pacjentów.