Abstrakt: | W dwóch ostatnich dziesięcioleciach słowaccy etnologowie przeprowadzili szereg badań większych
społeczności miejskich, odkrywając złożoną strukturę więzi społecznych i dokumentując
formy funkcjonowania miasta. Okazało się, że wymiar społecznego bytowania w mieście zwykle
wychodził z uniwersalnych zasad — rodzinnych, przyjacielskich, płciowych, wiekowych, socjalnych,
stanowych, zawodowych, etnicznych, rasowych, religijnych i innych, ale także zmieniał się w czasie
i przestrzeni. W XX wieku specyficznym i istotnym czynnikiem oddziałującym na formowanie
się społeczności miejskich stały się polityka i ideologia. Działalność partii politycznych wywierała
wpływ na kształtowanie się niekiedy mocno odmiennych poglądów na temat porządku czy systemu
funkcjonowania społeczeństwa. W przeszłości i obecnie to poważny czynnik polaryzujący społeczności.
Polityka łączyła ludzi bez względu na to, do której grupy społecznej należeli; powstawały
grupy świadome swoistego pokrewieństwa duchowego, o podobnych poglądach i wewnętrznej solidarności,
ich członkowie mogli mówić o sobie „my”.
Większość słowackich etnologów badających miasto za najważniejsze uważa przenikanie się
mikro‑
i makroświatów, preferując badania‑wywiady
indywidualne, które na późniejszym etapie
służą jako podstawa do uogólnień, odtwarzania procesów w makroskali. Interesuje ich, jak owe procesy
wpływają na zachowania ludzi, a zwłaszcza na powstawanie różnych grup i związków w ich
obrębie, ich stosunek do innych grup i szerszego środowiska społecznego, wreszcie normy zachowań,
postawy, poglądy itp. Szczególnie ważne są takie właściwości analizowanych grup, które były
i są źródłem stereotypowych postaw w obrębie społeczności miejskiej w odniesieniu do np. rasy,
odrębności etnicznej, wyznania, orientacji politycznej, zamożności, statusu socjalnego, pochodzenia
z określonej dzielnicy miasta, a nawet konkretnej rodziny.
W miastach słowackich szczególnie długotrwałymi czynnikami, wpływającymi na kształtowanie
się grup, były i nadal są etniczność i przynależność wyznaniowa. W swoich badaniach etnologowie skupiali
się zatem na grupach, czy to etnicznych, czy to wyznaniowych, i ich związkach z większością,
jak i na szukaniu odpowiedzi na pytanie — kiedy i dlaczego dochodzi między nimi do konfliktów. To
umożliwiło badania nad problematyką tolerancji i nietolerancji, izolacji, integracji, adaptacji itp. |