Społeczne funkcje fotografii biedy

Abstract

Fotografia od początków swego istnienia wzbudzała zainteresowanie badaczy nauk społecznych, ponieważ pozwalała utrwalić w formie obrazu to, co stanowiło istotę ich dociekań i czynić je bardziej prawdziwymi. Unaoczniała opisywane fakty. Obraz fotograficzny uważany był za dokładne odzwierciedlenie rzeczywistości. Postęp w zmniejszaniu rozmiarów aparatów fotograficznych – a co za tym idzie – uczynienie ich bardziej przenośnymi, pozwoliły wyjść fotografii w teren i zastąpić rysunkowe ilustracje w czasopismach. Fotografia stała się częścią opisu rzeczywistości, czy to przez fotografowanie krajobrazu, rzeczy, czy ludzi. Dla nauk społecznych, a zwłaszcza dla antropologów, stała się ważnym narzędziem dokumentacyjnym. Również dla socjologów stanowiła coraz częściej element wykorzystywany w badaniach lub narzędzie badawcze, aż do jej prawie całkowitego odrzucenia, gdy zarzucono fotografii, że niewystarczająco spełnia kryteria naukowe. Ponieważ socjologia jako dyscyplina walczyła o swe miejsce wśród nauk, przez wiele lat fotografia i socjologia wizualna były traktowane raczej marginalnie. Poniekąd do tej pory badania wykorzystujące materiał wizualny jako narzędzie badawcze przyjmowane są z pewnym sceptycyzmem. Do pewnego stopnia przyczyniło się do tego wcześniejsze przypisywanie fotografii odtwarzania „prawdziwego” obrazu, gdy w ową „prawdziwość i rzetelność” zaczęto wątpić. W pewnym momencie zaczęto raczej doszukiwać się w niej fałszerstw i manipulowania obrazem, następnie fragmentaryczności i wybiórczości, subiektywnego wyboru, oglądu i odbioru. Niektóre z owych zastrzeżeń w dobie dzisiejszego rozwoju techniki zyskały dodatkową moc, gdyż dzięki różnym programom komputerowym posiadamy znaczne możliwości ingerowania w uchwycony przez nas obraz. Zapewne te wszystkie dylematy związane z wykorzystywaniem obrazu, w tym fotografii, w socjologii nigdy do końca nie zostaną rozstrzygnięte. Nie zmienia to jednak faktu, iż fotografia, jak i wszelkie inne materiały wizualne, wydają się być nieodzownymi towarzyszami naukowych dociekań. Dla socjologii czy antropologii stanowią one bogate źródło informacji, wiedzy i mogą być wykorzystywane zarówno jako materiał badawczy, narzędzie, jak i sposób prezentacji wyników badań.