Abstrakt: | Przechodzenie od ustroju plemiennego do państwowego trwało u Słowian
wyjątkowo długo. Za szczególnie trafną i odnoszącą się nie tylko do czasów
sobie współczesnych należy uznać konstatację Pseudo-Maurycego: „[...]
że ponieważ mają wielu królów, wśród których panuje niezgoda, bardzo
dobrze byłoby niektórych z nich pozyskać, czy to umową, czy też darami,
szczególnie tych blisko granic, przeciwko innym zaś wyprawiać się zbrojnie,
aby wrogość [Bizantyjczyków] wobec wszystkich nie doprowadziła wśród nich
do jednomyślności i jedynowładztwa.” 1 Kiedy stawiamy pytanie o powstawanie
państwowości słowiańskich, nie należy rozważać, czy nastąpiło to
później niż u innych ludów. Należy natomiast bacznie przyjrzeć się przedpaństwowemu
podłożu — warunkującemu zarówno czas, jak i charakter organizacji
państwowej.
Dokładne określenie przedpaństwowych form życia społecznego ludów
słowiańskich staje się koniecznością, bez której rozpatrywanie procesów państwowotwórczych
będzie pozbawione istotnego elementu, jakim z punktu widzenia
najnowszych dociekań wydaje się struktura społeczna i jej potrzeby. Proces
powstawania państwa nie przebiegał szybko. Przechodzenie od społeczeństwa
plemiennego do organizmu wczesnopaństwowego odbywało się w ciągu życia
wielu pokoleń i z pewnością nie było przez nie zauważane. Stąd płynie
konieczność przyjrzenia się wszystkim czynnikom społecznym — tym tkwiącym
w modelu życia plemiennego i państwowego. |