Space as the value felt to be accepted : the case of Lemkos (Łemkowie)

Abstract

Przedstawione tu uwagi na temat przestrzeni i jej waloryzacji pochodzą z badań terenowych realizowanych w latach 1987—1990 na Dolnym Śląsku. Pozwoliły one m.in. na lepsze rozumienie sensu i rangi kategorii przestrzennych w procesie konstytuowania się społecznej i kulturowej tożsamości grupy etnicznej. Intencją autora było odtworzenie najbardziej znaczących dymensji obu typów przestrzeni, tzn. dawnej, bezpowrotnie utraconej Łemkowszczyzny oraz aktualnej, narzuconej w sposób przymusowy i, zdaje się, ostateczny. I tak, w sposobach wartościowania przestrzeni przez badaną społeczność Łemków doszukano się czterech wymiarów, które dalej określano jako: walor użytkowy, egzystencjalny, etyczny i estetyczny przestrzeni. Choć różnice pokoleniowe implikują tu odmienny typ więzi nawykowej z badanymi obszarami, to przestrzeń tradycyjna (Łemkowszczyzna) w dalszym ciągu podlega pozytywnej waloryzacji i pozostaje istotnym składnikiem świadomości etnicznej obu pokoleń Łemków. Oznacza to, iż interesującym wymiarem aktualnej sytuacji życiowej Łemków pozostających w diasporze jest zjawisko filiacji, czyli fakt osadzenia własnych losów jakoby w dwóch przestrzeniach: tej nowej, zachowującej w świadomości badanych walor użytkowy i egzystencjalny, oraz tradycyjnej, tworzącej obiekt symbolicznych odniesień i idealizacji — owo spokojne centrum, obszar lokalizacji wartości i źródło etnicznego samookreślenia.