The third on the train : on class and travel in the 19th century

Abstract

Autor przedstawia relacje pomiędzy kategorią klasy a podróżowaniem w XIX wieku. Z jednej strony kolej, która zrewolucjonizowała ówczesny transport, można postrzegać jako sprzyjającą demokratyzacji podróży, ponieważ umożliwiła stosunkowo tanie przemiesz-czanie się na znaczące odległości niższym warstwom, jednak z drugiej strony kolej rygorystycznie przestrzegała obowiązującego porządku społecznego. Rozmaite kategorie pociągów (lub przedziałów) stanowiły wyraźne odwzorowanie struktury brytyjskiego społeczeństwa: jego trzem zasadniczym klasom odpowiadały trzy klasy (w) pociągu. W centrum rozważań znajduje się podróż wagonem trzeciej klasy, charakteryzująca się wszelkiego rodzaju niedogodnościami, zarówno w zakresie czasu, jak i warunków podróży: ślamazarne tempo, stłoczenie w wagonach bez przedziałów, a w początkowym okresie upowszechniania się kolei i bez dachu, ustawiczny hałas. Mimo tych oczywistych uciążliwości, dla niektórych pasażerów wyższej kategorii wagon trzeciej klasy, społecznie i kulturowo obcy, stanowił atrakcyjną przestrzeń inności, w którą zapuszczali się w poszukiwaniu doznań nieosiągalnych w eleganckich i wygodnych przedziałach. W tych specyficznych eskapadach, stanowiących jednostronne przekraczanie granic klasy, można dostrzec swoistą tęsknotę za przygodą, odmianą i urozmaiceniem, niemal integralnymi elementami podróżowania w epoce przedindustrialnej, a coraz bardziej niedostępnymi w czasach, gdy postęp techniczny narzucił podróży żelazną dyscyplinę.