"Zaprzysięganie na śmierć" w praktyce sądu miejskiego z Krzemieńca w XVIII w.

Abstract

W Polsce do czasów rozbiorów panowała stanowość prawa. Odrębnym prawem posługiwała się między innymi szlachta, mieszczanie, chłopi. W prawie szlacheckim (ziemskim) istniał zwyczaj, zgodnie z którym oskarżony nie mógł zostać skazany na karę śmierci, o ile wcześniej prywatny oskarżyciel wraz z kilkoma innymi osobami nie złożył przysięgi, iż podsądny na taką karę zasłużył. Składanie takiej przysięgi przetrwało aż do 1768 r. Dotychczasowe badania wskazywały na brak takiego zwyczaju w prawie miejskim. Okazuje się jednak, że w leżącym na Wołyniu Krzemieńcu w połowie XVIII w. tamtejszy sąd miejski w większości spraw karnych uzależniał skazanie oskarżonego na śmierć albo wykonanie skazującego na tę karę wyroku od przysięgi strony powodowej. Należy przypuszczać, że naśladowano w tym wypadku rozwiązania przyjęte w prawie ziemskim (szlacheckim). Nie wiadomo jednak, czy mamy do czynienia z wyjątkowym przypadkiem czy też podobnie postępowano w innych miastach na Kresach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Zagadnienie to wymaga dalszych badań.